Akarsu Oluşumu Hakkında Bilgi; Akarsular Nasıl Oluşur?

Doğal bir yatak içinde akan su kütleleri olarak tanımlayabileceğimiz akarsular nasıl oluşur? Akarsu oluşumu ve gelişiminde etkili faktörler nelerdir? Bu yazımızda, en önemli coğrafya unsurlarından birisi olan akarsuların oluşumunda etkili olan faktörlere değiniyoruz.

Akarsular Hakkında Bilgi

Akarsular, tarih boyunca insanoğlunun hayatında önemli bir yere sahip olmuştur. Tarih öncesi çağlardan itibaren insanlar akarsu kıyılarında yaşamaya başlamış ve ekonomik faaliyetlerini gerçekleştirebilmişlerdir. Ancak zaman zaman büyük akarsu taşkınları da meydana gelebilmekte, hatta deprem ya da kasırgalar kadar büyük afetlere sebebiyet vermektedir. Akarsuların bu çift karakteri tarihte insanlar üzerinde korkuyla karışık saygı uyandırmış, hatta akarsuları tanrılaştırmışlardır. Örneğin Antik Mısırlılar, en büyük yaşam kaynakları olan Nil Nehri’ni tanrılaştırmış; İskitler, Tuna Nehri’ni tanrı olarak kabul etmiş; Tiber Irmağı ise Romalıların koruyucu tanrılarından biri olarak kabul edilmiştir.

Akarsuların Özellikleri

İnsanoğlunun başlıca su kaynağı olan akarsuların her biri farklı özellikler gösterir. Bu durum akarsuyun bulunduğu bölge ve daha başka bir çok değişkene bağlıdır. Uzunlukları, debileri, genişlikleri birbirinden farklıdır. Yeryüzü şekilleri de büyük oranda akarsuların etkisiyle meydana gelmiştir.

Akarsular yeryüzünde tıpkı insan vücudundaki damarlar gibi sayısız kollara ayrılmaktadır. Damarlarda dolaşan kan gibi yeryüzünde kollara ayrılıp akarak geçtikleri yerleri sularlar. Aynı zamanda bünyesinde barındırdığı pek çok organizmaya da hayat verir.

Akarsuyun Bölümleri

• Akarsuların ortaya çıktığı ya da beslendiği bölüme kaynak denir.
• Akarsuyun döküldüğü yere ağız  denir ki bir akarsu denize, göle ya da başka bir nehre dökülebilir.
• Akarsuyun akış alanına ise yatak denir.

Akarsu Oluşumu; Akarsular Nasıl Oluşur?

Peki akarsular nasıl oluşur? Bunda elbette tek bir etkenden bahsedemeyiz. Akarsuların oluşumunda pek çok faktör etken rol oynar. Bu faktörleri şöyle sıralayabiliriz;

• Akarsu oluşumunda yağış ve sıcaklık faktörlerinin rolü başta gelir. Yağışın hem miktarı hem de şekli akarsuyun oluşumunu etkiler.
• Yer altı suları ve kaynaklar da akarsuların oluşumunda etkilidir. Yer altı su seviyesinin yüzeye yakın olması ya da yüzeye çıkması akarsuları oluşturur.
• Eğim, bakı ve yükselti akarsuların oluşumunda etkili diğer faktörlerdendir. Örneğin eğim değerlerinin artışı akarsuların daha kolay oluşmasını sağlar.
• Zeminin toprak ve kayaç özelliği de akarsu oluşumunda önemlidir. Yani toprakların ve kayaçların geçirimli ya da geçirimsiz olması akarsuyun oluşumu ve gelişiminde önemlidir.

Aralıklı (geçici, mevsimlik) nehir nedir?

Aralıklı (geçici ya da mevsimlik) Nehir ara sıra akan, birkaç yıl üst üste kuru olabilen nehirlerdir. Yağış koşullarının çok değişken olduğu bölgelerde görülür ve nehir yatağı oldukça geçirgendir. Geçici nehirlerin bazıları yaz aylarında akarken kış aylarında kurur.

Akarsuların Kullanım Alanları

Akarsular Dünya üzerinde karaların sadece %0,1’lik bir bölümünü kaplar. Ancak tarihte şehirler ve medeniyetler akarsular etrafında inşa edildiği için insanlar açısından önemli bir konuma sahip olmuştur. Akarsular insanoğlunun hayatını bir çok açıdan kolaylaştırıcı bir özellik taşır. Su kaynağı olarak kullanımı başta olmak üzere ulaşım, sınır belirleme, savunma, hidroelektrik kaynağı olarak kullanılmıştır.

Enerji Üretimi

Hızlı akan akarsular su değirmenleri ve hidroelektrik santralleri aracılığıyla yaygın ve etkili bir şekilde kullanılmaktadır.

Besin Kaynağı

Tarih öncesi çağlardan itibaren akarsular insanoğlu için birer besin kaynağı olmuştur. Balık avlama kaynağı başta olmak üzere içme ya da sulama için kullanılan önemli bir tatlı su kaynağıdır.

Ulaşım

Akarsular yüzyıllardan beri ulaşım yolu olarak kullanılmakta ve bu anlamda hayatı kolaylaştırmaktadır.

Siyasi Sınır

Ülkeler arasındaki sınırların belirlenmesinde ya da ülkelerin savunulması amacıyla akarsulardan sık sık faydalanılmıştır. Örneğin Tuna Nehri, çok uzun bir zaman boyunca Roma İmparatorluğu’nun sınırını oluşturmuştur. Günümüzde de Tuna Nehri Bulgaristan ve Romanya arasındaki sınırı belirleyen bir unsurdur. Diğer  bazı ülkeler arasında da sınır olarak akarsular belirlenmiştir. Türkiye ile Bulgaristan arasındaki sınırda da Meriç Nehri belirleyici bir unsurdur.