Devlet Nedir? Devlet Biçimleri Nelerdir?

Devlet nedir ve devlet biçimleri nelerdir? Devletlerin tarihte ilk kez ortaya çıkışı yaklaşık 6 bin yıl öncesine dayanır. İnsanoğlunun yerleşik yaşama geçişiyle birlikte şehirleşmenin başlaması, yazının icadı gibi gelişmelere bağlı olarak devlet kavramı da ortaya çıkmıştır.

Devlet Nedir?

Bir arada yaşayan insanlar arasında disiplini , dirlik ve düzeni koyduğu kurallarla sağlayan güce devlet denir. Devlet siyasi bir organizasyondur. Devleti meydana getiren öğelerin başında millet, ülke ve egemenlik kavramları gelir. Burada millet kavramından kasıt bir arada yaşamayı kabul etmiş olan, ortak bir dil, ortak bir kültür ve ortak bir tarihe sahip olan insan topluluğudur. Ülkeden kasıt ise üzerinde yaşanılan topraklardır.

Devlet çeşitlerini dış yapılarına ve egemenliğin kullanışına göre olmak üzere 2 genel başlık atında inceleyebiliriz.

Dış Yapılarına Göre Devlet Biçimleri

1) Üniter Devlet (Merkezi Devlet-Basit Devlet-Tekli Devlet): Bu tip devlette ülke tek bir merkezden yönetilir. Yasama organı tarafından yapılan kanunlar tüm ülkeyi bağlayıcı niteliktedir. Türkiye Cumhuriyeti üniter devlete bir örnektir. Ayrıca İngiltere, İtalya, Norveç, Yunanistan gibi ülkeler de üniter devlete örnek olarak verilebilir.

2) Birleşik Devlet (Karma Devlet): Birden fazla bağımsız devletin birleşmesiyle meydana gelir. Bazı konularda ortak hareket edilir. Yönetim birden fazla merkez arasında paylaşılır. Birleşik Devletler federal ya da konfederasyon şeklinde olmak üzere iki şekilde olabilir.

Konfederasyon devlet modelinde merkezi bir devlet yerine birden fazla bağımsız devlet bir araya gelir ve her biri kendi içinde bağımsızdır. Konfederasyon yapı içinde bir takım konularda iş birliği yapar ve istedikleri takdirde birlikten ayrılabilirler.

Federasyon devlet modelinde ise birden fazla devlet ortak bir anayasa etrafında birleşir. Bu federal anayasaya uymakla birlikte kendi içlerinde hukuki bir yapıları vardır ve dış işlerde tek bir devlet olarak temsil edilirler. Federal devletlere en iyi örnekler ABD ve Rusya’dır.

Egemenliğin Kullanılışına Göre Devlet Biçimleri

Devlet biçimleri egemenliğin kullanışı esasına göre de gruplara ayrılır. Bu devlet biçimlerini şöyle ayırabiliriz;

Totaliter devlet (diktatörlük): Yöneten kişi egemenliği zor yoluyla ele geçirir ve halkı baskı ile yönetir.

Oligarşik Devlet (Aristokrasi): Egemenlik birden fazla soylu aileye aittir. Bu devlet biçimi ilk olarak Antik Yunan’da karşımıza çıkar. Toplum içinde üst tabakada bulunanların alt tabakadakileri yönetmesidir.

Teokratik Devlet: Devlet yönetiminde doğrudan din kurallarının etkili olmasıdır. Dini teşkilatın başındaki kişi siyasi iktidarı elinde bulunduran kişidir. Bu devlet modeline İran, Vatikan, Suudi Arabistan örnek verilebilir.

Monarşik Devlet (Krallık): Egemenlik belli bir soydan gelen ailenin üyelerinin biri tarafından kullanılır ve yasama, yürütme ve yargı yetkilerini elinde bulundurur. Siyasi iktidarı elinde bulunduran hükümdarlar kültür ve coğrafyaya göre kral, çar, padişah, sultan ya da imparator gibi unvanlar kullanır.

• a) Mutlak monarşi: Ülke tek bir hükümdar tarafından yönetilir ve bu hükümdarın yetkileri sınırsızdır. Yasama, yürütme ve yargı güçleri hükümdarın elinde toplanır.
• b) Meşruti monarşi: Ülke bir kral ve halk tarafından seçilen bir meclis tarafından ortak yönetilir. Bu modelde hükümdarın yetkileri bir anayasa ile sınırlanır. Meşruti monarşinin uygulandığı devletlere örnek olarak Tayland, İspanya, Malezya, Danimarka örnek olarak verilebilir.

Monarşiye tarihte en iyi örneklerden biri Osmanlı Devleti’dir. Zira Osmanlı’da monarşinin iki türü de etkili olmuştur. Ülke yüzyıllar boyunca  mutlak monarşiyle yönetilmiş, padişah tek esas güç olmuştur. 1876’da meşrutiyetin ilan edilmesi ve Kanuni Esasi adı verilen ilk Osmanlı anayasasının ilan edilmesiyle padişahın yanında yönetimde bir de meclis görev almaya başlamıştır.

Bu yukarıda saydıklarımız egemenlik haklarını seçime dayalı olmadan kullanır. Bunlar dışında egemenlik hakkının seçime dayalı olarak alındığı devlet biçimleri vardır.

Egemenlik Hakkının Seçime Dayalı Olarak Kullanıldığı Devlet Biçimleri

Cumhuriyet: Halkın, yöneticilerini seçimle iş başına getirdiği devlet biçimidir.

Oligarşik ve Aristokratik Cumhuriyet: Yöneticiyi seçme hakkı belli bir gruba veya soylu ailelere aittir.

Demokratik Cumhuriyet: Birden fazla parti vardır ve halk, yöneticileri hür iradesi ile seçer.

Demokratik Olmayan Cumhuriyet: Seçim tek bir siyasi görüş doğrultusunda yapılır.