Dört Halife Dönemi Özellikleri, 4 Halife Sırasıyla Kimlerdir?

Dört Halife Dönemi özellikleri nelerdir? Dört halife sırasıyla kimlerdir? İslam tarihinin önemli dönemlerinden biri olan Dört Halife Devri, Hz. Muhammed’in vefatından sonra başlayan bir dönemdir. Hz. Muhammed dönemi gelişmeleri hakkında detaylı bilgiye Hz. Muhammed Dönemi başlıklı içeriğimizden ulaşabilirsiniz.

Dört Halife Dönemi Özellikleri

Hz. Muhammed’in 622 yılında vefatından sonra Arabistan’da karışıklıklar baş gösterdi. Bazı Arap kabileleri eski inançlarına yani putperestliğe geri dönerken bir yandan her yerde sahte peygamberler türemiş ve yalancı peygamberler sorunu ortaya çıkmıştı. Bazı Arap kabileleri de zekat vermemek için isyan hareketlerine giriştiler.

Hz. Muhammed, kendisinden sonra Medine İslam Devleti’nin başına kimin geçeceği ile ilgili bir kural koymamıştı. Ortaya çıkan karışıklıklara son verip düzeni sağlamak adına, dönemin ileri gelen Müslümanları, Hz. Ebubekir’i halife seçtiler. Böylece İslam Tarihine “Dört Halife Dönemi” adıyla geçecek olan dönem başlamış oldu.

Dört Halife Sırasıyla Kimlerdir?

Hz. Muhammed’in vefatından sonra başlayan Dört Halife dönemi 632-661 yılları arasında olmak üzere toplamda 29 yıl sürmüştür. Bu 29 yıl içinde sırasıyla;

Hz. Ebubekir (632-634)

Hz. Ömer (634-644)

Hz. Osman (644-656)

Hz. Ali (656-661)

halifelik görevini üstlenmiştir.

Hz. Ebubekir Dönemi

Hz. Ebubekir ilk İslam halifesidir. Hz. Muhammed’in en yakın dostu ve aynı zamanda kayınpederidir. Siyasal ve dinsel görevleri üstlenmesiyle halifelik geleneği başlamıştır. Hz. Ebubekir halife olunca kısa süre içinde Arabistan’da siyasi ve dini birliği sağlamak için çalışmıştır.

Dinden dönmeleri engellemek ve isyan hareketlerini bastırmak için en güvendiği isimlerden biri Halid Bin Velid’di. 1 yıl boyunca devam eden bu askeri seferlere genel olarak Ridde Savaşları denir. Halid Bin Velid, Ridde Savaşlarında önemli başarılar elde etmiş, nihayetinde Arabistan’ın tamamı Hz. Ebubekir’in lideri olduğu Müslüman devletin kontrolüne geçmişti.

İçerideki sorunlar çözüldükten sonra da Arap Yarımadası dışında İslamiyet’in yayılması için fetihler başladı;

Bizans ile Ecnadeyn Savaşı yapılarak Suriye ve Filistin bölgesindeki bazı kaleler ele geçirildi.

Kuran-ı Kerim’i toplatarak kitap haline getirdi. Bu gelişme oldukça önemlidir. Çünkü Kuran-ı Kerim Hz. Muhammed döneminde kitaplaştırılmamıştı. Ayetler kağıt ve taşlar üzerine yazılıyor ya da hafızların ezberinde bulunuyordu. Hafızların savaşlarda birer birer ölmesi bazı ayetlerin yok olup gitmesi gibi bir tehlikeyi ortaya çıkarıyordu. Bu tehlikenin önüne geçmek için ilk olarak Hz. Ömer’in tavsiyesiyle vahiy katiplerinden bir kurul oluşturuldu ve bu kurulun çalışmalarıyla Kuran-ı Kerim kitap haline getirildi.

Hz. Ömer Dönemi 

Hz. Ebubekir, iki yıllık halifeliği sonunda hastalanarak vefat etmiş, ölmeden önce de Hz. Ömer’in halife olmasını vasiyet etmiştir.

Hz. Ömer dönemi genel olarak iç huzurun hakim olduğu bir dönemdir. Bu sayede Hz. Ömer devletin kurumsallaşması adına pek çok önemli adım atmıştır.

Dışarıda ise fetihler devam etmiştir. Hz. Ömer döneminde;

• Şam ele geçirildi
• Yermük Savaşı ile Bizans yenilgiye uğratıldı ve Bizans Suriye’den tamamen çekildi.
• Kudüs teslim oldu
• İran’ın fethine başlandı
• Kadisiye ve Nihavend savaşlarında Sasanilere karşı zafer edildi. Irak’ın tamamı ve İran’ın bir bölümü ele geçirildi.
• Mısır, Trablusgarp ve Bingazi fethedildi. Böylece Kuzey Afrika’da da İslamiyet yayılmaya başladı.
• Fetihler başarıyla ve tüm hızıyla gerçekleştirilirken içeride de çalışmalar devam etti.
• İslam Devleti güçlü bir imparatorluk haline geldi.
• Ele geçirilen topraklar eyaletlere ayrıldı.
• İlk düzenli ordu teşkilatı kuruldu.
• Divan teşkilatı kuruldu.
• Hukuk sistemi düzenlendi. Mahkemeler kuruldu ve illere kadılar atandı.
• Düvan’ül Cund denilen askeri divan kuruldu.
• Beyt’ül Mal denilen devlet hazinesi kuruldu.
• İkta sisteminin temelleri atıldı.
• Hicri takvim oluşturuldu.

Hz. Ömer, sabah namazını kılarken sırtından hançerlenerek ağır yaralanmış, üç gün sonra da vefat etmiştir. Ancak ölmeden önce bir şura oluşturulmasını istemiş ve bu şuranın kararıyla Hz. Osman’ın yeni halife olmasına karar verilmiştir.

Hz. Osman Dönemi 

Hz. Osman’ın halifeliğinin ilk altı yılı huzur ve barış içinde geçse de sonraki altı yıl iç karışıklıkların yaşandığı bir dönem olmuştur.

Bu dönemde;

• İran’ın fethi büyük oranda tamamlandı
• Horasan, Dağıstan, Azerbaycan, Gürcistan fethedildi.
• Sasaniler İslam hakimiyetini kabul etti.
• Doğu’ya ilerleyiş Hazar Türkleri tarafından durduruldu.
• Donanma oluşturuldu ve Kıbrıs fethedildi.
• Dört Halife döneminin en büyük deniz zaferi olan Zatü’s Savari savaşı ile Bizans’ın Doğu Akdeniz hakimiyetine son verildi.
• Kuran-ı Kerim çoğaltılarak illere gönderildi.

Hz. Osman döneminin sonraki altı yılı ise ekonomik kriz ve sorunların ortaya çıktığı bir dönem oldu. Hz. Osman’ın, önemli devlet makamlarına yakınlarını getirmesi, kendisini eleştirenleri cezalandırması gibi uygulamaları isyan hareketlerine yol açtı. Bu isyanlar sonucu Hz. Osman Kuran-ı Kerim okuduğu sırada şehit edildi.

Hz. Ali Dönemi 

Hz. Osman’dan sonra Hz. Ali halife olsa da Emevi ailesi başta olmak üzere bazı Müslümanlar Hz. Ali’nin halifeliğini kabul etmediler. Kabul etmemelerinin nedeni ise Hz. Osman’ın ölümünden Hz. Ali’yi sorumlu tutmalarıydı. Bu huzursuzluk Müslümanlar arasında ilk çatışmanın gerçekleşmesine neden oldu.

Cemel Vakası (Deve Olayı)

Hz. Ayşe’nin bindiği devenin etrafında gerçekleştiği için bu isimle adlandırılan bir olaydır.

Hz. Ali’ye karşı olan Müslümanlar Hz. Ayşe, Talha ve Zübeyr’in kuvvetleriyle Hz. Ali’nin kuvvetleri arasında yapılan savaşı Hz. Ali kazandı. Bu savaşta Talha ve Zübeyr öldü. Hz. Ayşe Hz. Ali’ye biat etti.

Cemel Vakasından sonra Hz. Ali devletin merkezini Medine’den Kufe şehrine taşıdı.

Sıffın Savaşı

Cemel vakasından sonra olaylar durulmadı. Nitekim Hz. Ali karşıtları Muaviye’nin etrafında toplanarak onu halife ilan ettiler. Bunun sonucunda Sıffin Savaşı gerçekleşti. Sıffin Savaşı’nda Muaviye’nin askerleri mızraklarına Kuran sayfalarını takmak suretiyle hileye başvurdular. Nitekim Hz. Ali taraftarları Kuran sayfalarına karşı savaşmadılar.

Hakem Olayı

Halifelik sorununun çözümü için bir hakem heyeti oluşturuldu ve Hz. Muaviye hakemler tarafından halife ilan edildi. Ancak sorunların çözümlenmesi bir yana hakem olayından sonra Müslümanlar arasında ayrılıklar daha da belirgin hale geldi.

Müslümanlar;

Muaviye’den yana olanlar

Hz. Ali’den yana olanlar

Hz. Ali ve Muaviye’ye karşı olan Hariciler

olmak üzere üç gruba bölündüler. Hariciler, Müslümanlar arasındaki ayrılıklardan hem Hz. Ali’yi hem Muaviye’yi sorumlu tutup öldürülmelerine karar verdiler. Hz. Ali bu grup tarafından öldürüldü ancak Muaviye kurtuldu.

Hz. Ali dönemi iç karışıklıklar yüzünden fetihlerin durduğu bir dönemdir.

Hz. Ali’nin öldürülmesi ile Dört Halife dönemi sona ermiş ve Emeviler Dönemi başlamıştır.