Güneş Sistemi Nedir? Güneş Sisteminde Kaç Gezegen Vardır?
Güneş Sistemi nedir? Güneş Sistemi nasıl ve ne zaman oluşmuştur? Güneş Sistemi nelerden meydana gelir? Güneş’in çekim kuvveti sayesinde yörüngede tutulan ve bir çok gökcisminden oluşan bir sistemdir.
Bu Yazının İçindeki Başlıklar
Güneş Sistemi Nedir?
Bir çok gök cisminden oluşan Güneş Sistemi içerisinde;
- Güneş
- 8 gezegen
- 8 gezegenin 150 uydusu
- 5 cüce gezegen
- 5 cüce gezegenin 8 uydusu
- Milyarlarca gök cismi
yer alır.
Güneş çevresindeki yörüngede bulunan cisimler; Gezegenler, Cüce Gezegenler ve Küçük Güneş Sistemi Cisimleri olmak üzere üç grupta yer alır.
Güneş Sisteminde yer alan 8 gezegen yakından uzağa göre şöyledir;
Peki bu gezegenlerin isimleri nereden geliyor? 8 gezegenden Dünya dışındakilerin hepsi adını Yunan ve Roma mitolojisindeki tanrılardan almıştır.
5 cüce gezegen ise Kuiper Kuşağı’ndadır ve isimleri şöyledir;
- Ceres
- Plüton (en büyük cüce gezegen)
- Eris
- Haumea
- Makemake
Plüton en büyük cüce gezegen özelliği taşır. İlk kez 1930 yılında keşfedilen Plüton 2006 yılına kadar Güneş Sistemi’nin 9. Gezegeni olarak kabul görmüştür. 2006 yılında Uluslar arası Astronomi Birliği tarafından cüce gezegenler grubuna dahil edilmiştir.
8 gezegenin hepsi, gök cisimlerinin ise pek çoğu saat yönünün tersine dolanır. Güneş’e yakın gök cisimlerinin hareket hızı daha fazladır.
Güneş Sistemi Nasıl Oluşmuştur?
Güneş Sistemi nedir sorusu ile birlikte Güneş sisteminin nasıl oluştuğunu da cevaplamak gerekiyor. Güneş Sistemi ilk kez teleskoplarla araştırılmaya başladı. Galileo Galilei ise Güneş Sistemindeki fiziksel bulguları keşfeden ilk kişi olmuştu. Ay’ın yüzeyindeki kraterleri, Güneş’teki lekeleri, Jüpiter’in uydularını tespit eden Galilei’den sonra zaman içinde farklı bilim insanları Güneş Sistemi’nin özelliklerini tespit etmiştir.
1796 yılında Pierre Simon Laplace tarafından ortaya atılan bir teoriye göre Güneş Sistemi 4,6 milyar yıl önce oluşmuştur. Bu oluşuma sebep olan faktör ise birkaç ışık yılı genişliğindeki dev bir moleküler bulutun çökmesidir. Yapılan araştırmalar da Güneş’in bir yıldız kümesi içinde oluştuğunu doğrulamaktadır.
Gezegen, ay, asteroit ve kuyruklu yıldızlarıyla oldukça yoğun bir yer olan Güneş Sistemi nasıl oluşmuştur?
4,6 milyar yıl önce bir tutam yıldız tozu bulutu hikayenin başlangıcı olmuştur. Nebula adı verilen daha büyük bir bulutun parçası olan bu bulutun muhtemelen yakınlarda patlayan bir yıldızın şok dalgası sonucu çökmüştür. Bu çökme sonucunda da kendisini çevreleyen bir malzeme diski ortaya çıktı. Bu malzeme o kadar kuvvetli bir basınca sebep oldu ki helyuma dönüşmeye başladı. Böylece Güneş oluştu.
Bu diskteki hemen hemen her şeyi Güneş yutmuş olsa da geriye bir miktar bir şeyler kalmıştı! Geriye kalanlar yerçekiminin de etkisiyle bir araya toplandı. Nesnelerin birbiriyle çarpışmasından başka nesneler oluştu. Küre dediğimiz bu nesneler gezegenler olarak karşımıza çıktı.
Kayalık gezegenler Güneş’in yakınında oluşurken gaz ve buzlu gezegenler ise Güneş’ten daha uzakta yerini aldı.
Güneş Sistemi Nelerden Oluşur?
Güneş Sistemi aslında Samanyolu Gökadası içinde yer alır. Samanyolu gökadası 200 milyar kadar yıldızı barındırır. Ancak Güneş’in gök adanın merkezinden uzaklığı 30 bin ışık yılıdır.
Güneş Sistemi’nde;
- İç Güneş Sistemi
- Asteroit Kuşağı
- Dış Güneş Sistemi
- Kuiper Kuşağı
vardır.
Güneş
Güneş Sistemi’nin en önemli öğesi elbette Güneş’tir. Güneş Sisteminin temel bileşeni Güneş’tir. Güneş, sistemin kütlesinin %99,86’sını meydana getirir ve çekim gücü ile sistemi bir arada tutan bir “sarı cüce”dir. Kalan kütlenin %90’ından fazlasını ise en büyük iki gök cismi olan Jüpiter ve Satürn oluşturur.
Güneş, Güneş Sistemi’nin ana yıldızıdır. Sıcak yıldızlar daha parlaktır. Nitekim Güneş, diğer yıldızlar ile kıyaslandığında daha sıcak ve dolayısıyla daha parlaktır. Bu parlaklık sabit değildir. Yani Güneş, ilk oluşumundan bu yana %75 oranında daha parlaktır. Güneş’in 5 milyar yıl içinde şu ankinden birkaç bin kat daha fazla parlak olacağı tahmin ediliyor.
İç Güneş Sistemi
Bu bölge temel olarak silikat ve metallerden oluşur. Buradaki gök cisimleri Güneş’e yakındır ve burada;
bulunur.
İç Güneş Sistemi’nde yer alan dört gezegen Merkür, Venüs, Dünya ve Mars’ın ortak özelliği yoğun bir kayaç yapıya sahip olmaları, halkalarının olmamasıdır. Ayrıca doğal uyduları ya yoktur ya da çok azdır.
Merkür: Güneş’e en yakın gezegen olmakla birlikte en küçük gezegendir. Göktaşı kraterleri, kırışıklık sırtları en büyük özellikleridir. Ayrıca uydusu yoktur.
Venüs: Kalın bir silikat mantosu, Dünya’dan 90 kat daha yoğun bir atmosferi vardır. Doğal uydusu yoktur. 400 °C’lik yüzey sıcaklığı ile en sıcak gezegendir. Bunun nedeni büyük olasılıkla atmosferindeki sera gazlarıdır.
Dünya: İç gezegenler içinde en büyüğüdür. Levha hareketleri sadece Dünya’da görülür.
Mars: Atmosferi çoğunlukla karbondioksitten oluşur. Yanardağlar ve yarık vadilerin varlığı yakın zamanda kadar burada jeolojik hareketlilik olduğunu gösterir. Deimos ve Phobos isimlerinde iki tane doğal uydusu vardır.
Asteroit Kuşağı
Cüce gezegen Ceres dışında, asteroitler Vesta, Pallas, Hygeia bu kuşaktadır.
Asteroitler kaya ve minerallerden oluşan küçük gök cisimleridir. Jüpiter’in çekim kuvveti nedeniyle bir araya gelip gezegen oluşturamadıkları düşünülmektedir.
Ceres, bu kuşaktaki en büyük gök cismidir.
Dış Güneş Sistemi
Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün dışında;
- Jüpiter’in uyduları İo, Europa, Ganymede, Callisto
- Satürn’ün uyduları Mimas, Enceladus, Tethys, Dione, Rhea, Titan, Hyperion, İapetus
- Uranüs’ün uyduları Puck, Miranda, Ariel, Umbriel, Titania, Oberon
- Neptün’ün uyduları Proteus, Triton, Nereid
burada yer alır.
Dış Güneş Sistemi, Güneş Sisteminin orta bölgesidir ve burada gaz devleri ile onların uyduları vardır.
Sözünü ettiğimiz gaz devleri Jüpiter, Satürn, Neptün ve Uranüs’tür. Jüpiter ve Satürn gezegenlerinin atmosferleri hidrojen ve helyumdan oluşurken; Uranüs ve Neptün’ün atmosferlerinde ise yüksek oranda amonyak-su-metan buzu vardır. Bu nedenle Uranüs ve Neptün için “buz devi” tabiri de kullanılır.
Güneş Sistemindeki 8 gezegenin tümüne bakıldığında sadece Satürn’ün halkalarının olduğu görülse de aslında Satürn dışında Jüpiter, Neptün, Uranüs’ünde Dünya’dan bakıldığında görülemeyen halkaları vardır.
Jüpiter: En büyük gezegen olan Jüpiter helyum ve hidrojenden oluşur. 63 doğal uydusu vardır ve en önemli uydularından biri olan Ganymede, Merkür’den daha büyüktür.
Satürn: En bilinen özelliği geniş halkalarıdır ve bilinen 60 tane uydusu vardır.
Uranüs: Dış gezegenler içinde kütlesi en az olan gezegendir. En büyük özelliği ise yan yatmış vaziyette olmasıdır. Yani eksenel eğikliği vardır ve bu anlamda tek gezgendir. 27 tane uydusu vardır.
Neptün: Uranüs’ten daha küçük bir gezegendir ancak buna rağmen daha ağırdır. Neptün’ün 13 doğal uydusu vardır.
Kuiper Kuşağı
Kuiper Kuşağı’nda Orcus, Huya, Pluton, Salacia, Makemake, Haumea gibi cüce gezegenler ve bu cüce gezegenlerin uyduları yer alır.