İlk Türk İslam Devletleri Hangileridir? İlk Türk İslam Devletleri Hakkında Bilgi

İlk Türk İslam Devletleri hangileridir? 751 yılında Türklerin Araplara yardım amacıyla Çinlilere karşı yaptığı Talas Savaşı sonucunda Türkler İslamiyet ile yakından tanışmışlardır. Bundan sonra kitleler halinde İslamiyet’e girmeye, hatta İslamiyet’in temel alındığı devletler kurmaya başlamışlardır.

İlk Türk İslam Devletleri Hangileridir?

Talas Savaşı Türk-İslam tarihinin başlangıcı olarak kabul edilir. Bu tarihten itibaren Türkler büyük kitleler halinde Müslüman olmaya başlamıştır. Ancak daha da önemlisi Türkler, kurdukları devletlerde İslamiyet’i temel almışlardır. İlk Türk İslam devletlerini bulundukları coğrafyaya göre iki gruba ayırabiliriz.

Mısır’da Kurulan İlk Türk İslam Devletleri

9. yüzyıldan itibaren Mısır’da iki önemli Türk-İslam devleti karşımıza çıkar.

Tolunoğulları (875-905)

Ahmet bin Tolun tarafından 875 yılında kurulan bu devlet Mısır topraklarında kurulan ilk Müslüman-Türk devletidir. Hatta Müslüman Türklerin kurduğu ilk bağımsız devlettir. Ancak kurucuları ve ordunun bir bölümü dışındaki halk Arap’tır. Tolunoğulları Türk kökenlidir ve bir Memluk hanedanıdır. tarım ve ticaretin gelişmesine büyük katkıda bulunmuşlardır. 905 yılında Abbasiler tarafından yıkıldılar.

İhşidiler/ Akşitler (935-969)

Muhammed bin Togaç tarafından 935 yılında kuruldu. Tolunoğulları Devleti’nin yıkılmasından sonra Mısır’da bir kargaşa ortamı hakim oldu ve halk Tolunoğulları dönemindeki huzur ve refahı arar oldu. Bu huzur ve refah ortamını tekrar sağlayan ise İhşidiler oldu. Tolunoğulları gibi İhşidiler de bir Türk Memluk hanedanıdır. İhşid Devleti 969 yılında Fatımiler tarafından yıkıldı.

Asya’da Kurulan İlk Türk İslam Devletleri

İslamiyeti kabul eden ilk Türk topluluğu Karluklar olsa da bir devlet niteliği taşımazlar. Ancak Karlukların da içinde bulunduğu Türk topluluklarının kurduğu Karahanlı Devleti, Asya’da kurulan ilk Türk İslam Devleti olarak karşımıza çıkar.

Karahanlılar (840-1212)

Uygur Devleti’nin yıkılmasının ardından Karluk, Yağma ve Çiğiller tarafından Tanrı Dağları çevresinde kurulan Karahanlı Devleti, Doğu ve Batı Türkistan’da hüküm süren ilk Türk-İslam devletidir. Bilge Kül Kadir Han tarafından kurulan devlet kurulduğunda Müslüman değildi. Saltuk Buğra Han zamanında, 934 yılında devletin resmi dini İslamiyet oldu.

Samanoğulları, Gazneliler, Selçuklular, Karahitaylar ve Harzemşahlarla ilişki kuran Karahanlılar 1042 yılında Yusuf Kadir Han zamanında Doğu (Kaşgar) ve Batı (Semerkant) olmak üzere ikiye bölündü. Doğu Karahanlılar Karahıtaylar tarafından yıkılırken (1211) Batı Karahanlılar da varlığını sürdüremeyerek 1212 yılında Harzemşahlar tarafından yıkıldı. Yıkılmalarının en büyük sebeplerinden biri veraset sistemiydi. Yani “Ülke hanedanın ortak malı” anlayışı kısa sürede yıkılmalarına sebep oldu.

Türk -İslam kültürünün temelini atan Karahanlılar, İslamiyeti kabul etmelerine rağmen Türklüklerini ve kültürel özelliklerini korudular. Halkının tamamının Türk olması ve Türk topraklarında kurulmuş olmaları bunda büyük bir rol oynadı.

Karahanlılar döneminde Türkçe bir çok eser yazıldı. Bunlardan en önemlileri Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügat’it Türk adlı eseridir ki ilk Türkçe Arapça sözlüktür. Diğer önemli eser ise Yusuf Has Hacib tarafından yazılan Kutadgu Bilig’dir.

Gazneliler (963-1183)

 Samanoğullarının Herat valisi Alp Tekin tarafından günümüz Afganistan topraklarında kuruldu. Bu devletin yöneticileri ve ordusu Türk, halkı ise Türk, Afgan, Hintli ve İranlılardan oluşurdu.

• En parlak dönemini Gazneli Mahmut döneminde yaşadı.
• Gazneli Mahmut tarihte “Sultan” unvanını kullanan ilk hükümdardır.
• Gazneli Mahmut Hindistan’a bir çok sefer düzenleyerek İslamiyet’in bu bölgede yayılmasını sağladı
• Diğer Türk devletlerine göre merkezi otoriteye daha fazla önem verdiler.
• 1040 yılında Selçuklularla yaptıkları Dandanakan Savaşı’nda yenilerek yıkılış sürecine girdiler.
• Bir süre Selçuklu egemenliğinde yaşadıktan sonra Afgan yerlileri (Gurlular) tarafından yıkıldılar.

Büyük Selçuklu Devleti (1037-1157)

Türk tarihinin en önemli devletlerinden biri olan Büyük Selçuklu Devleti Tuğrul Bey tarafından kurulmuş; Türk-İran geleneğine sahip bir devlettir. Büyük Selçuklu Devleti ile ilgili detaylı bilgi için Büyük Selçuklu Devleti başlıklı içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Ayrıca; İlk Türk İslam Devletleri’nde Kültür ve Medeniyet ve Türklerin İslamiyeti Kabulü başlıklı içeriklerimizi de inceleyebilirsiniz.