Karstik Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri Nelerdir?

Karstik Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri nelerdir? Karstik şekiller, suda çözünebilen kayaçların, erozyon ve çözünme süreçleri sonucu oluşan ilginç ve çeşitli yer şekilleridir. Bu makalede, dış kuvvetlerden bir olan karstik şekillerin nasıl oluştuğunu, türlerini ve dünya üzerindeki dağılımlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Karstik Aşındırma ve Biriktirme Şekilleri

Kalker, jips, dolomit, tebeşir ve kaya tuzu gibi suda kolay çözünebilen kayaçların yaygın olduğu yerler karstik bölgelerdir. Karstik şekillerin oluşumu, çoğunlukla kireçtaşı ve dolomit gibi çözünebilen kayaçların bulunduğu bölgelerde gerçekleşir. Bu kayaçlar, içlerindeki kalsiyum karbonat ve diğer mineraller nedeniyle suda çözünmeye oldukça yatkındırlar. Kayaçların çözünmesi sonucu oluşan yer şekilleri ise karstik şekiller olarak adlandırılır.

Karstik şekiller, aşındırma ve biriktirme olarak iki gruba ayrılır.

Karstik Aşındırma Şekilleri

Lapya: En küçük karstik şekil olan lapyalar, kar ve yağmur sularıyla oluşan kayaç yüzeyindeki yüzeysel oluklardır.

Dolin: Tava biçimindeki dolinler, fazla derin olmayan çanaklardır. Dolinlerin birleşmesiyle daha geniş olan uvalalar oluşur.

Polye: Geniş düzlüklerden oluşan karstik bölgenin en geniş çanaklarıdır. Bazı polyeler yağışlı mevsimlerde göl haline gelirken bazıları yerleşim birimi bazıları ise tarıma elverişli araziler olarak karşımıza çıkar.

Obruk: Karstik mağaraların çökmesiyle oluşan doğal kuyulardır.

Kör Vadi: Kör vadilerin sürekliliği yoktur.

Karstik Mağaralar: Yer altına sızan suların, çatlakları çözerek derinleştirmesiyle oluşan mağaralardır. Karstik mağaraların tavanlarında sarkıt, tabanlarında ise dikitler oluşur.

Karstik Biriktirme Şekilleri

Traverten: İçinde CO2 (karbondioksit) ve çözünmüş hâlde CaCO3 (kalsiyumkarbonat) bulunan

yer altı suları yeryüzüne ulaşınca CO2 uçarken CaCO3 çökelir ve böylece travertenler oluşur.

Karstik Şekillerin Dünya Üzerindeki Dağılımı

Karstik şekiller, dünya genelinde çeşitli bölgelerde bulunur, ancak özellikle kireçtaşı ve dolomit açısından zengin bölgelerde yoğundur. Örnekler:

Karstik Slovenya

Slovenya, Karst bölgesi olarak bilinen bir bölgeye sahiptir ve adını bu fenomenlerden almıştır. Slovenya’daki Postojna Mağarası ve Škocjan Mağarası, bu ülkenin zengin karstik peyzajının sadece birkaç örneğidir.

Fransız Karstları

Fransa, büyük yeraltı mağaraları ve karstik sistemlere sahiptir. Bunlardan en ünlüsü Ardèche ve Tarn nehirlerinin karstik bölgelerinde bulunan dev mağaralarıdır.

Yucatan Yarımadası, Meksika

Yucatan Yarımadası, büyük yeraltı suyu sistemleri ve cenoteler olarak adlandırılan doğal su kuyuları ile ünlüdür. Bu yeraltı sistemleri, bölgenin kireçtaşı zemininin sonucudur.

Sonuç olarak;

Karstik şekiller, dünya çapında görülen doğal güzelliklerdir ve suyun kayaçlar üzerindeki etkileşimini anlamamıza yardımcı olurlar. Bu benzersiz oluşumlar, hem doğa tutkunları için hem de jeoloji meraklıları için büyüleyici bir konu olmaya devam ediyor. Karstik bölgeler, sadece doğal güzellikleriyle değil, aynı zamanda yeraltı su kaynaklarının dağılımı açısından da büyük öneme sahiptirler.