Oligarşi Nedir? Oligarşi Yönetimi Nedir? Antik Yunan’da Oligarşi

Günümüzde adını pek de duymaya alışkın olmadığımız bir yönetim sistemi olan oligarşi nedir? Tarihte oligarşik yönetimin özellikleri nelerdi? Hangi uygarlıklarda oligarşik yönetime rastlanır? gibi soruların cevabını içeriğimizde bulabilirsiniz.

Oligarşi Nedir?

Oligarşi nedir?  Nasıl bir yönetim sistemidir? Devlet biçimleri arasında oligarşi iktidar gücünün küçük bir topluluğun ya da zümrenin elinde toplandığı bir yönetim modeli olarak tanımlanabilir. Tarihte demokrasi yönetiminin ilk görüldüğü yer olan Antik Yunan’da oligarşik yönetim de karşımıza çıkmaktadır.

Oligarşiyi tanımlarken Antik Yunan’da uygulanan sistem üzerinden örnekleyerek incelemek daha faydalı olacaktır;

Antik Yunan’da siyasal birlik olmayıp şehir devletleri şeklinde bir örgütlenme mevcuttu ve bu şehir devletlerine site ya da polis adı verilirdi. Sitelerde demokratik yönetimin mevcut olmasına karşılık bazı sitelerde oligarşik yönetim de etkiliydi.

Faal yurttaşlar topluluğu olarak tanımlanan bir kesim vardır ve herkes bu sınıfa dahil olamaz. Yani belirli şartlar mevcuttur. Öncelikle faal yurttaşlar topluluğundan olmak için kişinin nasıl bir aileden geldiği ya da toplumsal anlamdaki faaliyetleri baz alınır. Tabi bu kesim vergi ödeyenlerin oluşturduğu ve bu nedenle seçme hakkına sahip olan kesimdir. Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse ; Eski Yunan’da Thebai yurttaşlar topluluğu vardır. Bu topluluğa dahil olmanın birincil şartı son 10 yıl içinde herhangi bir ticari faaliyette bulunmamış olmaktı. Bir Yunan sitesi olan Tesalya’da ise belli gruplar yurttaşlar topluluğunun dışında tutulmaktaydı. Bunlar köylüler, ticaretle uğraşanlar yani tacirler ve zanaatkarlardı.

Oligarşide Yönetim Kademeleri Nedir?

Oligarşik yönetimlerde kararların alınmasında etkili olan kurulun üyeleri ya halk tarafından seçilir ya da kendi içinde üyelerini seçerek oluşturulurdu. Kurul üyeleri ömür boyu görevde kalırdı. Bazı oligarşik yönetimlerde ise babadan oğula geçebilirdi.

Peki bu kurulda kaç üye vardı? Bunun net bir cevabı yok çünkü uygulamada farklılıklar var. Kimi zaman dört gruba ayrıldığı bazen de üye sayısının iki katına çıkarılabildiği oluyordu.

Oligarşik yönetimin bir diğer parçası da yüksek memurluklardı. Yüksek memurların göreve gelmesinde de net bir uygulama yoktu. Saltanat gibi babadan oğula geçebilir ya da seçim yoluyla belirlenebilirdi. Bazı istisnai durumlarda yüksek memurluklar miras olarak bırakılabilirdi. Yüksek memurluklar göreve seçim yoluyla geldikleri takdirde bu görevin süresi ömür boyu olabildiği gibi sadece bir yıllık da olabilirdi. Yüksek memurluk görevine gelmek için gereken yaş sınırı ise en az 40’tı.

Sparta’da Oligarşi

Bir Antik Yunan sitesi olan Sparta, oligarşik yönetim sisteminin tipik bir örneğini verir. Burada oligarşik yönetim eşitler ve kölelerden oluşurdu. Apella denilen ve yetkileri çok sınırlı olan bir meclis vardı ve bu meclis çok nadir olarak toplanırdı. Bu meclise katılanlar kölelerin çalıştığı toprakların sahibi olan eşitlerdi. Meclisin çok sık toplanmamasının nedeni Spartalıların meclis işlerinden ziyade spor faaliyetleri ve askeri talimlere daha çok vakit ayırmasıydı.

Yönetimden Gerusia sorumluydu. Yasama yetkisine sahip olan Gerusa başlardaki geniş hukuki yetkilerinin bir bölümünü ilerleyen zamanlarda “eforlara” devretti. Eforlar ise yönetimde etkili olan ve beş üyeden oluşan bir kuruldu. Bu kurulun yanında 28 üyeden oluşan bir de yaşlılar meclisi bulunurdu. Eforların kralları denetleme yetkisi vardı. Ayrıca toplumsal düzenden, eğitimden sorumluydu.

Tarihte olduğu gibi günümüzde de oligarşi ile yönetilen ülkelerin sayısı çok fazla değildir. İran, Irak, Suriye gibi Orta Doğu ülkeleri ile Cezayir, Suudi Arabistan ve Küba, oligarşinin etkili olduğu ülkelere örnek olarak verilebilir.