Barok Sanatı Nedir? Barok Sanatı ve Özellikleri
Barok sanatı nedir ve hangi dönemde etkili olmuştur? Barok sanatının özellikleri nelerdir? Barok, kelime anlamı itibarıyla “yontulmamış inci” demektir. Bir sanat akımı olarak 16. yy. sonlarında ortaya çıkmış; 18. yy.ın ilk yarısına kadar İspanya, Fransa, Hollanda, İngiltere, Belçika gibi Avrupa’nın tüm ülkelerinde etkisini göstermiştir. Bu etki sadece Avrupa ile sınırlı kalmamış; Osmanlı Devleti, Rusya ve Çin’de de örnekleri verilmiştir.
Bu Yazının İçindeki Başlıklar
Barok Resim Sanatı
Barok resim sanatında sıklıkla işlenen konular arasında azizlerin yaşamı, kahramanlık hikayeleri, mitolojik hikayeler ve portler vardır. Ayrıca ülke manzaraları da bol bol işlenmiştir. Bu konulardan bazıları barok tarzında farklı ülkelerde daha fazla ön plana çıkmıştır. Örneğin bir Avrupa ülkesinde natürmort ön plana çıkarken başka bir Avrupa ülkesinde enteriyör yani ev içi betimlemeler ağırlıktadır.
Barok resim sanatında ışık bütün resim yüzeyine aynı ölçüde dağılmak yerine parçalar halindedir. Önemli bölgeler ışıkla aydınlatılır. En çok tercih edilen renkler ise kırmızı ve kahverengi tonlarıdır.
Barok Ressamları
Barok tarzı resim sanatının önemli sanatçıları ve bazı eserleri şöyledir;
Rembrand
Hollandalı sanatçı, 17. yy.ın en önemli sanatçıları arasında gösterilir. Işık gölge kullanımı eserlerine büyüleyici bir hava katar. Eserlerinde kullandığı renklerdeki parlaklık, duygu zenginliği, ışık-gölge kullanımı Avrupa’yı etkilemiştir.
Eserlerinde insanın yalnızlığını ağırlıklı olarak işlediği görülür. Grup resimlerinde ışığı etkili biçimde kullanarak istediği yöne ya da kişiye dikkati çeker.
Önemli eseri “Gece Devriyesi”dir. Aslında yanlış adlandırılmıştır çünkü devriye gece değildir, sadece ışık çok azdır. Rönesansta kapalı form denilen mekan sınırlamasına rağmen burada açık form uygulanmıştır. Yani sahne sınırlandırılmaz, bazı insanların yarısı görünmez. Barok’ta ışık-gölge zıtlığı önemlidir. Sadece figürlerin üzeri ışıklıdır. Tipik barokta ışık kullanımı “istediğim yeri aydınlatırım” tarzı vardır.
Caravagio
Barok’un resim kurallarını oturtan kişidir. Asıl adı Merisi Michelangelo’dur. Doğduğu kasabanın adını kullanır. Önemli eseri Aziz Matta’dır. Matta, okuma yazma bilmediği halde İncil’i yaymıştır.
Velasquez
Barok’un İspanya’daki temsilcisidir. Önemli eseri Nedimelerdir
Peter Paul Rubens
Hollandalı sanatçı mitolojik hikayeler ve tarihsel konuları resmetmiştir. Büyük boyutlu tablolarıyla bilinir. İnsanları oldukça iri yapılı resmeder. Giysiler ise ihtişamlı ve süslüdür. Mitolojik hikayelerde ise figürler çıplaktır. Manzara resimlerinde de ağaçları ihtişamlı çizmiştir.
Rubens, Barok’u kapatan sanatçıdır. Hareketi ve ifadeyi abartmıştır. Onun dönemine bu yüzden “alevli barok” denir. Önemli eseri “Barış’ın Nimetleri”dir. Amazonların Savaşı, Haçın Havaya Kaldırılışı ve İş Dönüşü diğer önemli eserlerindendir.
Barok Heykel Sanatı
Barok dönemi heykelleri şehir meydanlarını, kiliseleri, saray bahçelerini süslemiştir. Aynı şekilde mimaride de süsleme olarak kullanılmıştır. Örneğin karyatid denilen kadın heykeli biçimindeki sütunlar ve telemon denilen erkek heykeli biçimindeki sütunlar; mimari yapıları ilgi çekici hale getirmiştir.
Karyatid ve telemonlar dışındaki heykeller, barok tarzında her zaman hareket halinde işlenmiştir. İnsan vücudu mükemmel şekilde işlenmiş; figürlerin kadın, erkek, çocuk ya da yaşlı olduğu ışık ve gölgenin de ustalıkla kullanılmasıyla son derece açık şekilde ortaya konulmuştur. Hatta barok döneminde yapılan heykeller Rönesans heykellerinden çok daha zariftir.
Barok Heykel Sanatçıları
Barok heykel sanatının önemli sanatçılarının başında Bernini gelir.
Lorenzo Bernini
Vatikan’daki antik Yunan ve Roma heykellerinden etkilenen sanatçının en ünlü eserlerinden biri Apollon ve Daphne heykelidir. Apollon’dan kaçan Daphne’nin defne ağacına dönüşmesini oldukça güçlü bir yorumla vermiştir. Diğer önemli eseri ise “Azize Teresa’nın Vecdi”. Melek, Azize Teresa’nın kalbine Tanrı sevgisini çıkmamak üzere yerleştirir. Eser, dini duyguları coşturur.
Barok Mimarisi
Barok döneminde kilisenin sanat üzerindeki etkisi tekrar gündemdedir. Anıtsal ve dini mimari, din adamlarının artan güçlerini ortaya koyma yollarının başında gelir. Ancak sadece dini mimari değil; büyük saray ve şato gibi sivil mimari örneklerine de rastlanır.
Barok dönemi özellikle şehir ve bahçe planlamasında özgün örnekler ortaya koyar. Havuzlarla süslenen meydanlar, anıtsal çeşmeler, bahçelerdeki heykeller gibi…
Yapılarda bazilika planı dışında oval ve yıldız planlar da göze çarpar. Barok dönemi mimarinin hiçbir dönemde yaşamadığı kadar çok süslemeye yer verilen bir dönemdir. Düz çizgiler yerine bolca girinti ve çıkıntılar görülür.
Barok Mimarları
Bu dönemde ön plana çıkan önemli mimarlar şöyledir;
Pierra Della Porta
Barok mimari hareketini başlatan isimdir. Bu hareketi “İl Gesu Kilisesi” adlı mimari eseriyle başlatmıştır.
Hildebrant
En önemli barok tarzı eseri “Belverede Sarayı”dır. Çok büyük bir yapıdır. Aristokrasinin gücünü halk üzerinde hissettirir. Çok bölümlüdür.
Borromini
İtalyan sanatçı Milano’da eğitim aldıktan sonra Maderna ve Bernini gibi sanatçılarla çalışmıştır. Yapılarında eğri çizgiler göze çarpar. Eski klasik biçimler yerine yeni biçimler ortaya koymuştur. Örneğin Roma’daki Saint Philip Neri Kilisesi’nin cephesinde klasik üçgen alınlık yerine dalgalı ve kesik çizgilerden meydana gelen bir alınlık kullanmıştır.
Saint Carlo Kilisesi, Saint İvo Kilisesi ve Saint Agnese Kilisesi diğer önemli eserlerindendir.
Barok Sonrası Rokoko
18. yy. Avrupa aristokrasisi için zor bir dönemdi. Çünkü bu dönem Fransız İhtilali ile birlikte özgürlük, eşitlik, adalet duygularının tüm Avrupa’ya yayıldığı bir dönemdi. Bir şeylerin ters gittiğini anlayınca kendilerini Barok’taki güzel saraylara kapattılar. Her şeye kulak tıkadılar. Olanları değiştiremeyeceklerinin farkına vardıklarında son dönemlerini istedikleri gibi yaşamaya karar verdiler.
Bu dönemde etkili olan sanat akımı Rokoko’dur. Rokoko bir stildir. Mekanları büyük saraylardır. Saraya, aristokrasiye özgüdür. Sarayın her yanına yayılmamış, sınırlı kalmıştır. Rokoko sanatçıları pahalı giysili insanlar çizer. Eğlenceli, aşk konuları işleyen, içi boşaltılmış bir sanattır. Tipler, yüzler hep aynıdır. Rokoko, Aristokrasinin son dönemidir.
Rokoko sanatçıları ve önemli eserleri şöyledir;
-William Hogard: Önemli eseri “Şölen”dir. Kadın ve erkekler çok rahattır. Erkekler, kadınlardan daha süslüdür.
-Wattaeu: Önemli eseri “Parkta Toplantı”. Mekan, sarayın geniş bahçesidir. Elbiseler güzel ve pahalı, yüzler aynıdır. Kumaşlar çok belirgindir.
Rokoko bir bakıma “sanat için sanat” olduğu için çok fazla benimsenmemiştir.
Ayrıca bknz;