Karbon Döngüsü Nedir? Karbon Döngüsü ve Önemi
Karbon döngüsü nedir? Dünya’da biyojeokimyasal sistem, çeşitli faktörlere bağlı olarak oldukça karmaşık bir süreç barındırır. Dünya’da yaşamın bağlı olduğu üç temel faktör vardır; Güneş enerjisinin dünyanın sistemlerine tek yönlü akışı, yerçekimi kuvveti ve madde döngüsü
Karbon Döngüsü Nedir?
Madde döngüsü ya da biyojeokimyasal döngü; kimyasal element ve bileşiklerin canlı organizmalar, atmosfer ve Dünya kabuğu arasındaki dönüşümü olarak tanımlanabilir. Dünyada besin maddeleri sınırlıdır ve bu yüzden canlı organizmaların varlığının devam edebilmesi için bunların bir şekilde geri dönüştürülmesi önemlidir. Karbon, Azot, Hidrojen, Oksijen vs. canlıların yapısındaki temel elementlerdir. Bu elementler ekosistem içerisinde sürekli bir formdan başka bir forma dönüştürülür ve böylece canlılar tarafından tekrar tekrar kullanılabilir. İşte bu döngü madde döngüsü ya da biyojeokimyasal döngü olarak bilinir. Başlıca biyojeokimyasal döngüler olarak karbon, su, oksijen ve nitrojen döngüsü sayılabilir.
Karbon Döngüsü
Karbon döngüsü, madde döngüsü türlerinden biridir. En önemli yaşam unsurları arasında şüphesiz ki karbon da vardır. Çünkü yeryüzündeki tüm canlı organizmalar yaşamın temeli olarak karbona sahiptir. Örneğin bir insanın vücudunun yaklaşık %18’i karbondan oluşur. Karbon atomlarının bazıları gezegenimizdeki her türlü işlemde kullanıldığı için sürekli hareket halindedir. Doğada atmosferden karbon çıkarma işlemine karbon yutakları denir. Bunu örneklerle açıklayalım;
Bitkiler enerji üretmek ve büyümek için karbondioksiti, suyu ve güneş ışığını alarak oksijene dönüştürürler. Yani fotosentez yaparlar. Böylece atmosferden karbonun uzaklaşmasına yardımcı olurlar.
Okyanuslar da atmosferdeki fazla karbonun uzaklaştırılmasında çok önemlidir. Çünkü havadaki karbondioksit deniz suyuyla etkileşime girer ve okyanusta karbonik asit oluşur. Okyanustaki karbon, kalsiyumla birleşir ve böylece deniz organizmalarının kabuklarını yapmak için kullandığı kalsiyum karbonat oluşur. Bu kabuklar ise daha sonra kireçtaşı gibi tortul kayalara dönüşür. Ancak okyanusta fazla karbondioksit iyi değildir. Çünkü bu durum asit yağmurlarına neden olur.
Doğada bazı durumlarda karbonun uzaklaştırılmasına karşın bazı durumlarda ise havaya fazla karbon salınımı gerçekleşmektedir. Bu durumlar arasında nefes alıp verme, çürüme ve yangınlar sayılabilir.
Her nefes alış oksijenin karbondioksite dönüştürülmesi anlamına gelir. Bitki ve hayvanlar öldüğünde çürürler ve bu çürüme sonucunda vücutlarındaki karbon ya atmosfere salınır ya da fosilleşir. Benzer şekilde ağaçlar yandığında ya da orman yangınlarında atmosfere karbon salınımı gerçekleşir.
Peki karbon döngüsü bozulursa ne olur ya da karbon döngüsü olmasaydı ne olurdu?
Bu döngü bozulursa iklim değişikliğinden biyoçeşitlilik kaybına kadar Dünyamız ve yaşam açısından pek çok olumsuz durum ortaya çıkar. Günümüzde karbon salınımı gereğinden fazla gerçekleşmektedir. İnsanoğlu bu dengeyi bozduğu takdirde soluduğumuz hava, yediğimiz gıdalar vs. tehlike altına girer ve dolayısıyla yaşam tehlike altına girer.
Sonuç olarak; Karbonun fotosentez başta olmak üzere solunum, beslenme, yakma gibi durumlarla atmosfer, yerküre ve canlılar arasında sürekli hareket etmesine karbon döngüsü denir.
Öncelikle havadaki karbondioksitin bitkilerin fotosentez yapmasıyla karbon, döngü içine girer ve böylece karbon döngüsü başlar. Bitkiler karbonun bir kısmıyla gelişimlerini sürdürürken geri kalan kısmını atmosfere salarlar.
Karbon döngüsü ekosistem için oldukça önemlidir. Eğer karbon olmasaydı Dünya sıcak tutulamazdı ve hepimiz donuyor olurduk. Doğa, karbon dengesi yoluyla karbonu dengeleyebilir ancak insanoğlunun da bu konuda taşın altına elini koyması lazım. Aksi takdirde denge bozulur. Kömür, gaz ve petrol gibi fosil yakıtların yakılması havaya aşırı derecede karbon salınmasına neden olur.