Anadolu Medeniyetleri Nelerdir? Anadolu Medeniyetlerinin Özellikleri
Anadolu medeniyetleri nelerdir ve özellikleri nelerdir? Anadolu, elverişli yerşekilleri ve iklimi, Avrupa ve Asya kıtaları arasında bir geçiş noktası olması gibi nitelikleri nedeniyle tarih öncesi çağlardan beri insanoğlunun yaşadığı bir coğrafya olmuştur. Nitekim insanlar burada yerleşerek tarım ve hayvancılık yapmıştır. Dünyanın ilk şehir yerleşimi (Konya/Çatalhöyük) ile dünyanın ilk tapınağı (Şanlıurfa/Göbeklitepe) burada karşımıza çıkmaktadır.
Anadolu Medeniyetleri dışında ayrıca Mezopotamya Medeniyetleri hakkında bilgilere de Mezopotamya Medeniyetleri Hangileridir ve Özellikleri Nelerdir? başlıklı içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.
Bu Yazının İçindeki Başlıklar
Anadolu Medeniyetleri Nelerdir? Özellikleri Nelerdir?
İlk çağda Anadolu’da kurulmuş olan önemli medeniyetler:
- Hititler
- Frigyalılar
- Lidyalılar
- İyonyalılar
- Urartular
Bu medeniyetlerin başlıca özelliklerine bir bakalım;
Hititler (MÖ 1700-MÖ 700)
Başkentleri Hattuşaş’tır (Çorum). Anadolu medeniyetleri içinde en güçlü uygarlığı kurmuş olan Hititler merkeziyetçi bir idare kurarak güçlenmişlerdir. Hitit kralları hem başkomutan hem de başrahip sıfatını da taşırdı. Ancak kralın yetkileri sınırsız değildi. Yönetimde soylulardan oluşan Pankuş meclisi vardı ve bu meclis kralın yetkilerini sınırlandırabilirdi. Hitit krallarının eşleri, kraldan sonraki en yetkili kişiydi ve Hitit kraliçelerine “Tavananna” denirdi.
Hititler hem çivi yazısını hem hiyeroglif yazısını kullanmışlardır. Heykelcilik ve kabartmacılık gibi sanat dallarında gelişme göstermişler, mimaride ve mühendislik alanında gelişerek saraylar, tapınaklar, barınaklar ve surlar inşa etmişlerdir.
Hititler tarafsız tarih yazıcılığını başlatan bir medeniyet olması açısından da önemlidir. Çok tanrılı bir inanca mensup olan Hititler’de özellikle krallar tanrılarına hesap vermek amacıyla anal adı verilen yıllıklar tutmuşlardır. Bu yıllıklarda tüm faaliyetlerini doğru bir şekilde kayda geçirdikleri için tarafsız tarih yazıcılığının ilk örnekleri kabul edilir.
Mısırlılarla Suriye topraklarının egemenliği için savaşmışlar ve bu savaş sonunda Kadeş Barış Antlaşması’nı imzalamışlardır. Kadeş Barış Antlaması; tarihin bilinen ilk yazılı antlaşmasıdır.
Hititler’e ait önemli eserler arasında Yazılıkaya ve İvriz kabartmalarını sayabiliriz. En önemli kralları ise Labarna’dır.
Frigyalılar (MÖ 800-MÖ 676)
Orta Anadolu’da varlık gösteren Frigler’in başkenti Gordion’dur. Gordion, günümüzde Ankara sınırları içindedir ve adını Frigya kralı Gordios’tan alır.
Frigyalılar’ın en önemli geçim kaynağı tarımdı. Bu nedenle tarımı korumak için özel kanunlar koymuşlardı. Örneğin tarım yaparken kullanılan sabanı kırmanın ya da öküzü öldürmenin cezası idamdı. Ana tanrıçaları, bir bereket tanrıçası olan Kybele’ydi.
Fabl adı verilen ilk hayvan hikayelerini oluşturmuşlardır
Fibula adı verilen çatal iğneyi icat etmişlerdir.
Maden işlemeciliği, oymacılık ve dokumacılık alanlarında gelişme göstermiş; “tapates” adı verilen kilimler dokumuşlardır.
En önemli kralları Midas’tır.
Lidyalılar (MÖ 687-546)
Batı Anadolu’da varlık gösteren Lidyalılar’ın başkenti Sardes’tir (Manisa). En önemli geçim kaynakları kara ticaretiydi. Başkent Sardes’ten Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu üzerinden ticaret yaparak zenginleşmişler; parayı icat ederek ticarette takas yönteminin sona ermesini sağlamışlardır. Ordusu ücretli askerlerden oluşurdu.
En önemli kralları Giges’tir.
İyonyalılar (MÖ XII. Yy.-MÖ VII. Yy.)
Batı Anadolu’nun kıyı şehirlerine egemen olan İyonyalılar’ın önemli şehirlerinden biri İzmir’di. En önemli geçim kaynakları deniz ticaretiydi. İyonya’da zenginlik, refah ve özgür düşünce ortamı, onların bilim alanında gelişmesini ve bu alanda öncü olmalarını sağlamıştır. Örneğin filozof Tales, tarihin babası olarak kabul edilen Heredot, tıbbın babası Hipokrat, matematikçi Pisagor bu medeniyette yetişmiştir. İlyada ve Odesa Destanlarının yaratıcısı Homeros bu medeniyette yetişmiştir.
Mimari alanda da büyük gelişme gösteren İyonyalılar’ın en önemli eserlerinden biri Artemis Tapınağı’dır.
Urartular (MÖ 900-MÖ 600)
Doğu Anadolu’da yaşamış olan Urartular’ın başkenti Tuşpa’dır (Van). Burada kaleler ve su kanalları inşa eden Urartular mimarinin yanı sıra oymacılık, maden işlemeciliği ve kabartma sanatında da gelişme göstermişlerdir. En önemli eserlerinden biri Van Kalesi’dir.