Astronom Nedir? Astronom Kime Denir?

Astronom nedir, kime denir? Astronom ne yapar? Bu içeriğimizde bu ve bunun gibi sorulara cevap veriyoruz. Astronom konusuna geçmeden önce astronomi bilimine değinmekte fayda görüyoruz.

Yunanca “astron” ve “nomos” kelimelerinden tireyen astronomi, “yıldızların yasası” anlamına gelir.

Astronomi bir gök bilimidir. Astronomi, Dünya atmosferi dışında; yıldızları, gezegenleri, gökadaları vs. inceleyen bir bilim dalıdır. Evrendeki her maddenin dağılımı, hareketi, fiziksel özellikleri ve evrimi astronominin ilgi alanına girer.

Astronom Nedir? Astronom Kime Denir?

Astronomi alanında araştırmalar yapan bilim insanına astronom ya da gökbilimci denir. Astronomlar Dünya’nın kapsamı dışında yer alan her çeşit astronomik nesneyi (yıldız, gezegen, ay vb.) gözlemleyerek analiz eder.

Geçmişte gökyüzündeki cisimlerin tanımlanıp sınıflandırılması üzerinde çalışan kişilere astronom; bu cisimleri ve cisimler arasındaki farkları fiziksel yasalarla açıklayan kişilere astrofizikçi denirdi. Ancak günümüzde bu ayrım ortadan kalkmıştır. Yani astronom ve astrofizikçi aynı anlama gelmektedir.

Ülkemizde, astronom olmak isteyen kişiler üniversitelerin “Astronomi ve Uzay Bilimleri” bölümünü okumaları gerekmektedir.

Astronom Ne Yapar?

Bir çok bilim alanında çalışan bilim insanlarından farklı olarak astronomların, üzerinde çalıştıkları cisimlerle doğrudan temas kurma gibi bir şansları yoktur. Bunun yerine teknolojinin yardımıyla ayrıntılı gözlem yaparlar. Teleskop ve diğer görüntüleme ekipmanları bu konuda onların en büyük yardımcılarıdır.

Astronomlar gözlemsel ve teorik olmak üzere iki gruptur. Gözlemsel gökbilimciler gök cisimlerini doğrudan gözlemleyip elde edilen verileri analiz ederken teorik gökbilimciler gözlemlenemeyen cisimleri araştırır.

Bir yıldız sistemi ya da bir galaksinin yaşam döngüsü vardır. Bu yaşam döngüsüsünün tamamlanması milyonlarca, hatta milyarlarca yıl alabilir. Astronomlar ise bu döngü içinde gökcisimlerinin oluşumunu, gelişimini ya da yok oluşlarını belirlemek için çalışır. Bu çalışmalardan elde ettikleri verileri kullanarak farklı simülasyonlar oluştururlar.

Gezegen astronomisi, galaktik astronomi ya da fiziksel kozmoloji, astronomların çalıştığı alt dallardır.

Profesyonel astronomlar fizik ya da astronomi alanında doktora derecesine sahip yüksek eğitimli kişilerdir. Genellikle araştırma kurumları ve üniversitelerde görev alırlar. Ayrıca eğitim verme, alet yapma, gözlemevinin işleyişine dahil olma gibi görevleri de vardır. Ancak zamanlarının büyük bölümü araştırma yaparak geçer. Dünyada profesyonel astronomların sayısı pek de fazla değildir.

Astronomi Alanında Yapılan Çalışmalar

Tarih öncesi çağlardan beri gökyüzü her zaman insanoğlunun ilgisini çekmiştir. İnsanlar gökyüzünü sadece merak etmekle kalmamış bir çok kültürde gökyüzünü gözlemlemişlerdir. Bu nedenle astronomi dünyanın en eski bilim dallarının başında gelir. Tarihte bu alanda çalışan pek çok bilim insanı karşımıza çıkar.

Antikçağda Astronomi

İlk Çağ’da ve öncesinde gökyüzü çıplak gözle gözlemlenir ve gök cisimleri ve hareketleri konusunda tahminlerde bulunulurdu. Ancak eski çağlarda sanayi ve kirlilik gibi olumsuz koşullar olmadığı için gökyüzünün çıplak gözle bile olsa çok daha net gözlemlenebildiğini unutmamak gerekir. Bu da insanlara bu anlamda elbette bir avantaj sağlamaktaydı.

İlk Çağ’da Sümer ve Mısır uygarlıkları başta olmak üzere Çin, Hint, Babil ve Maya uygarlıkları astronomi alanında gelişme göstermiştir. Sümerler gökyüzünü gözlemleyerek ay yılı esaslı takvimi geliştirirken Mısırlılar günümüzde kullanmakta olduğumuz miladi takvimin de temelini teşkil eden güneş yılı esaslı takvimi geliştirmişlerdir. Maya uygarlığı Venüs’ün evrelerini ve tutulmalarını saptamışlardır. Bu örnekler İlk Çağ’da astronomi alanındaki onlarca çalışmadan sadece bir kaçıdır.

Orta Çağ’da Astronomi

Orta Çağ, bilim açısından İslamiyetin altın çağıdır. Nitekim Orta Çağ’da astronomi bilginleri İslam dünyasından çıkmıştır. Astronomi alanında çalışan Müslüman bilim insanlarından bazıları şunlardır;

Battani: Güneş yılını 365 gün, 5 saat, 46 dakika, 24 saniye olarak ölçmüştür.

Harizmi: Astronomi ve usturlab üzerine eserler yazdı.

Farabi: Tarihin en önemli bilim insanlarındandır. Çok yönlü bir bilim insanıydı. “İkinci öğretmen” olarak anılır. (Birinci öğretmen olarak anılan kişi Aristotoles’tir)

Ömer Hayyam: Takvim geliştirdi.

Biruni: Astronomi alanında yetmiş kitap yazmıştır.

Ali Kuşçu: Osmanlı döneminde yaşamış en önemli bilim insanlarındandır.

Orta Çağ İslam dünyasında hükümdar ve devlet adamlarının destekleri de diğer bilim dallarında olduğu gibi gök biliminin gelişmesinde önemli bir yer tutar.

Yeni Çağ’da Astronomi

Yeni Çağ’da özellikle Rönesans dönemiyle birlikte bilim ve teknolojide önemli gelişmeler yaşanmış, bu döneme de genel olarak Aydınlanma Çağı denilmiştir.

Kopernik; güneş merkezli güneş sistemi modeli fikrini ortaya attı. Bu fikir Galileo ve Kepler gibi önemli bilim insanları tarafından geliştirildi.

Kepler;  Güneş’in etrafındaki gezegenlerin hareketini belirleyen bir yasalar sistemi olduğunu söyleyen ilk kişidir.

Newton; Yerçekimi yasasını buldu. Çekimi hareket yasalarıyla tanımlayarak gezegenlerin hareketine mantıklı bir açıklama getirmeyi başardı. Yansıtıcı teleskobu icat eden de Newton oldu.

Günümüzde Astronomi

Astronomi bilimindeki gelişmeler 19. yy. itibarıyla baş döndürücü bir hıza erişti. Teknolojik gelişmeler sayesinde evrenin sırları birer birer açıklığa kavuşturulmaya başladı.  Hubble yasası ile evrenin genişleme içinde olduğu, galaksilerin git gide birbirinden uzaklaştığı belirlendi. Radyoteleskoplar ve modern bildirişim araçları ortaya çıktı. Böylece uzak gök cisimleri üzerinde bile yeni deney türleri mümkün hale geldi.

Sputnik1 adındaki ilk uydu uzaya gönderildi. Günümüzde son teknoloji ürünü Hubble uzay teleskobu ve James Webb uzay teleskobu sayesinde evrenin sırları açıklığa kavuşturulmaya devam etmektedir.