Göbeklitepe Neden Önemli? Tarihin Sıfır Noktası Göbeklitepe

Göbeklitepe neden önemli ve Göbeklitepe’nin özellikleri nelerdir? Son dönemlerde yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan en önemli bulguların başında gelen Göbeklitepe, Şanlıurfa’nın 18 km kadar kuzeydoğusunda yer alan Haliliye ilçesine bağlı Örencik köyünde yer alır. Peki otoriteler tarafından tarihin sıfır noktası olarak adlandırılan Göbeklitepe neden bu kadar önemlidir?

Göbeklitepe Neden Önemli?

• Neolitik döneme ait olan Göbeklitepe’nin tarihin sıfır noktası olarak adlandırılmasının sebebi dünyanın bilinen en eski tarihi yapısı, dünyanın ilk tapınağı, dini merkezi olmasıdır.
• Uygarlığın doğduğu yer olarak nitelendirilen Göbeklitepe’nin tarihi 12 bin yıl öncesine dayanır.
• Göbeklitepe keşfedilene kadar dünyada bilinen en eski tapınak Malta’daki 5000 yıllık tapınaktı. Göbeklitepe, Mısır piramitlerinden bile 7500 yıl daha eskidir.

• Göbeklitepe keşfedilmeden önce insanların demir kullanmayı bilmediği ve çömlek yapmaya başlamadığı düşünülmekteydi. Ancak kazılar bu bilgilerin yanlış olduğunu ortaya çıkardı. Ayrıca insanoğlunun yerleşik hayata geçişinin tarımsal üretimle birlikte başladığı düşünülüyordu. Göbeklitepe’nin keşfedilmesiyle insanoğlunun henüz avcı toplayıcı iken yerleşik hayata geçtiği anlaşıldı. Başka bir deyişle yerleşik yaşama geçiş tarımla değil dini merkeze yakın olmak amacıyla başladı.
• En çok merak edilen konulardan biri de Göbeklitepe’nin hangi uygarlık dönemine ait olduğudur. Yukarıda da belirtildiği gibi Göbeklitepe’nin tarihi Neolitik Çağa (başka bir deyişle Taş Devrine)  uzanmaktadır. Dolayısıyla henüz uyarlıkların tam anlamıyla ortaya çıkmadığı bir dönemdir. Bununla ilgili söylenebilecek şey; avcı toplayıcı olan ve bu zamana kadar ilkel olarak nitelendirilen toplulukların Göbeklitepe’yi insanüstü bir çabayla inşa etmiş olduğu ve bu dini merkeze yakın olma ihtiyacı nedeniyle yerleşik yaşama geçip tarımsal üretime başlamış olmalarıdır.
• Göbeklitepe inşa edildikten 1500 yıl sonra insan eliyle gömülmüştür. O dönemde buranın yıldız gözlemevi olarak kullanıldığı ve işlevini yitirince gömüldüğü tahmin ediliyor.
• Bölgedeki kazılarda elde edilen en ilginç bulgular arasında kapasitesi 160 litreyi bulan 6 bira fıçısıdır. Kireç taşına oyulmuş olan bu fıçılar insanların o dönemde bira yaptıklarının göstergesi. Buğday tarımının ilk kez burada başladığı düşünülmektedir.

Göbeklitepe’nin Özellikleri

• Göbeklitepe bir yerleşim yeri değil tapınaktır.
• Göbeklitepe’nin en erken kullanımının günümüzden 11.600 yıl öncesine kadar dayandığı bilinmektedir. Bir tapınak olarak MÖ 8000’lere kadar kullanılmıştır
• Taş sütunlarla büyük bir dairesel yapıdır
• T biçiminde 12 adet dikilitaş yuvarlak planda konumlandırılmış olup aralar taş duvarlar ile örülmüştür
• Yapının merkezinde diğer dikilitaşlardan daha uzun iki dikilitaş karşılıklı olarak yer alır
• Dikilitaşlar, insan vücudunu simgelemektedir.
• Dikilitaşların üzerinde insani hayvan ve çeşitli sembolleri gösteren kabartmalar ve oymalar vardır. Boğa, yaban domuzu, tilki, akbaba ve yılan gibi hayvanların tasviri görülmektedir. Ancak bu kabartma ve oymaların süslemeden çok mesaj ya da anlatım amaçlı olduğu düşünülmektedir.
• Göbeklitepe’nin yapımında kullanılan kireçtaşı, her yerde bulunmayan oldukça sert ve kaliteli bir kireçtaşıdır.
• Göbeklitepe 2018 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alınmıştır.
• Göbeklitepe ilk olarak 1963 yılında gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında tespit edildi. Bu araştırmalarda bölgenin önemli yerleşimlerinde biri olduğu tespit edilse de derine inilmedi. Bölgenin asıl değerinin anlaşılması ise 1994 yılında Heidelberg Üniversitesi’nden Klaus Schmidt’in çalışmaları sayesinde olmuştur. Böylece 1995 yılında Şanlıurfa Müzesi öncülüğünde kazı çalışmaları başlamış ve kazının bilimsel danışmanlığını Klaus Schmidt yürütmüştür.
• Göbeklitepe’de 20’ye yakın tapınak keşfedilmekte birlikte bunlardan 6 tanesi gün yüzüne çıkarılmış durumdadır Göbeklitepe kazıları halen devam etmektedir ve ortaya çıkarılan yeni buluntularla birlikte tarih bilgilerimiz de değişmektedir.