İskan Politikası Nedir? İskan Politikasının Önemi ve Özellikleri

İskan politikası nedir? Osmanlı Devleti’nde uygulanan iskan politikasının amacı neydi? Türkiye Selçuklu Devleti’nin yıkılış sürecine girmesi ve Anadolu’daki Türk siyasi birliğinin bozulmasıyla  Anadolu’da ikinci beylikler dönemi başlamıştı. Bu beyliklerden bir tanesi de Osmanoğullarıydı. Diğer Anadolu Türk beylikleriyle kıyaslandığında nispeten daha zayıf olan Osmanoğulları, Anadolu’da bağımsız devlet kurarak kısa süre içinde güçlenmişlerdi.

Osmanlı Devleti’nin kısa sürede büyüyüp güçlenmesinde pek çok faktör rol oynar. Bu faktörlerden bir tanesi de iskan politikasıdır.

İskan Politikası Nedir?

Osmanlı Devleti kuruluş döneminde yüzünü batıya dönmüş ve batı eksenli bir fetih politikası izlemişti. Bu doğrultuda Bizans İmparatorluğu ile mücadele etmiş, batı yönündeki Osmanlı ilerleyişi Haçlıların, Osmanlı Devleti’ne karşı birleşmesine sebep olmuştu. Bizans ve Haçlılara karşı önemli zaferler kazanan Osmanlı Devleti için savaşları kazanmak yeterli değildi. Yeni fethettiği bölgelerde kalıcılığı sağlaması gerekiyordu. Bunun en iyi yöntemlerinden biri iskan politikasıydı.

Osmanlı Devleti’nin, Rumeli’de fethettiği topraklara Anadolu’dan getirdiği Türk aileleri yerleştirmesine iskan politikası denir. Orhan Bey döneminde başlayan iskan politikası yaklaşık iki yüz yıl boyunca uygulanmıştır.

İskan Politikası Amaçları

• Rumeli’de yeni fethedilen ve gayrimüslim nüfusun çoğunlukta yaşadığı bölgeleri Türk yurdu haline getirmek; bu fetihleri kalıcı hale getirmek
• Fetih yapan Osmanlı ordusuna gıda, barınma ve lojistik destek sağlamak
• Anadolu’da konargöçer yaşam tarzı sürmeye devam eden Türkmenlerin yerleşik hayata geçmesini ve üretime katılmalarını sağlamak

İskan Politikasının Önemi ve Özellikleri

İskan politikasının en büyük ve öncelikli amacı fethedilen yerlerde kalıcı egemenlik sağlamaktı. Bunun dışında devlete bir çok açıdan faydası olan bir sistemdi.

Fethedilen yerlere öncelikle konargöçer Türkmenler, Tatarlar ve Yörükler yerleştirilmiş ve böylece bu toplulukların yerleşik hayata geçerek üretime katılması sağlanmıştır. Göçmenlerin bölgeye uyum sağlamalarını kolaylaştırmak için geldikleri yere benzer iklim koşullarına sahip bölgelere yerleştirilmelerine özen gösterilmiştir.

Konargöçer Türkmenlere verilen öncelik dışında, öncelik sağlanan diğer grup ise aralarında anlaşmazlık bulunan ailelerdi. Anadolu’da, aralarında anlaşmazlık olan iki aileden biri iskan politikasına tabi tutulmuş ve böylece Anadolu’da asayiş ve huzur ortamı da sağlanmaya, kavgalar önlenmeye çalışılmıştır.

Anadolu’dan Rumeli’ye göç ettirilen ailelerin tüm ihtiyaçları devlet tarafından karşılanmıştır. Ayrıca bu ailelere bir yıl boyunca vergi muafiyeti getirilmiştir. Ayrıca göçleri teşvik amacıyla, göç edenlere verimli topraklar tahsis edilmişti. Bu topraklardan belli süreliğine vergi alınmadığı gibi toprakların ekilip biçilebilmesi için devlet çift hayvanı, ziraat aletleri ve tohum gibi tarım için gerekli olanları tahsis etmişti.

Göç edenlerin de bölgede kalmasını sağlamak, geri gitmesini önlemek için geçerli bir sebep olmadıkça eski yerlere göç etmek yasaklanmıştı.

Osmanlı ordusunun geçiş güzergahı olan şehirlerin bulunduğu bölgelerin Türkleştirilmesine de önem verilirdi. Böylece Osmanlı ordusu Balkan kentlerinde güvenli bir şekilde ilerleyebilirdi.

İskan Politikasının Sonuçları/Faydaları

Balkanlarda Türk ve Müslüman nüfus arttı ve böylece Balkanlara Türk-İslam kültürü yayıldı.

Balkanlarda Türkleşmesi ve İslamlaşması sağlandı

Göçebe Türkmenlerin yerleşik yaşama geçmesiyle devletin tarım gelirleri arttı, Boş araziler üretime kazandırıldı.

Fethedilen bölgelerin savunulması kolaylaştı ve bu bölgelerde kalıcılık sağlandı.