Kıtlık Nedir? Kıtlığın Sebepleri ve Dünyada Kıtlık Sorunu
Kıtlık nedir? Geçmişten günümüze dünyada kıtlık problemi nerelerde olmuştur? Hangi sorunlara yol açmıştır? Tarihi milattan önceki dönemlere kadar dayanan kıtlık problemi milyonlarca insanın hayatını olumsuz etkileyen, pek çoğunun ölümüne sebep olan; gereği kadar ciddiye alınmayan büyük ve ciddi bir felakettir.
Kıtlık Nedir?
Besin yetersizliğinin belli bir insan topluluğunu, bir bölgeyi etkilemesine kıtlık denir.
Kıtlık; genel ve bölgesel olmak üzere iki biçimde adlandırılır. Gıda yoksunluğunun görüldüğü ülkedeki tüm topluluklar üzerinde etkili olan kıtlıklar genel kıtlıktır. Ülkenin belli bir bölümünde daha yoğun olarak görülen kıtlıklar da bölgesel kıtlık olarak nitelendirilir.
Dünyada kıtlık milyonlarca insanın ölümüne yol açarak nüfus artışını engellemekle kalmaz bir takım toplumsal ve siyasal olaylara da yol açar. Bu olaylar elbette iç savaşlar, ayaklanmalar gibi kargaşalardır. Bu olaylara bağlı olarak da yine bir çok insan hayatını kaybeder. 1846-1851 yılları arasında İrlanda’da patateslerde görülen bir kıtlık sonucu bir milyondan fazla kişinin Amerika’ya göç etmesi ve 1,5 milyon İrlandalının da açlıktan ve yol açtığı hastalıktan ölmesi kıtlık probleminin ulaştığı boyutları göstermesi açısından çarpıcı bir örnektir.
Kıtlık Neden Olur?
Doğadan ve insanlardan kaynaklanan açlık ve kıtlık tıpkı salgın hastalıklar gibi tarih boyunca toplumların yaşamında yıkımlara yol açmıştır. Tarihte olumsuz iklim koşulları , hayvan ve bitki hastalıklarının yanı sıra savaşlar ve sonuçları kıtlığı doğuran başlıca nedenlerdir.
Kıtlık doğal ya da insan kaynaklı yani beşeri sebeplerden kaynaklanabilir. Kıtlığa yol açan doğal sebepler şöyledir;
Kuraklık ya da gereğinden fazla yağmur, sel, bitki hastalıkları, ürünlere zarar veren böcekler.
Kıtlığa yol açan beşeri faktörler siyasi ve kültürel temele dayanır ve kontrol altına alınması mümkündür. Bu tür kıtlığın en büyük sebebi ise savaşlardır.
Şiddetli kıtlıklar günümüzde azalmıştır ancak tamamen ortadan kalkmış değildir. Latin Amerika, Afrika, Okyanusya, Güney Asya, beslenme açığı olan ülkelerdir. Üçüncü dünya ülkelerindeki açlık sorunu çok daha şiddetlidir ve görünürdekinden çok daha değişik nedenlere dayanır.
Azgelişmiş ülkelerdeki besin üretimi yetersizliği bir yandan doğal gelir kaynaklarının yoksunluğuna ve iklim koşullarının elverişsizliğine diğer yandan nüfus yoğunluğunun artışına bağlanır. Ancak sorunu yalnızca bunlara bağlamak yanlıştır. Çünkü açlık sorunu yaşayan üçüncü dünya ülkelerinden bazılarının iklimi son derece elverişli, bazılarının nüfus yoğunluğu pek çok gelişmiş Avrupa ülkesinden daha az, bazıları da doğal kaynaklar açısından zengin durumda. Günümüzdeki açlık ve kıtlık gibi durumlar azgelişmişliğe bağlı iktisadi ve toplumsal yapılardan kaynaklanır. Bu durum da bir bölümüyle Batı ülkelerinin sömürgecilik siyasetinden doğmuştur. Üçüncü dünya ülkelerinin neredeyse tamamını etkileyen sömürgecilik, besin maddelerinin üretimi yerine dışsatıma yönelik tek tip tarımı zorunlu kılmış bu da söz konusu ülkelerin iktisadi yapılarında dengesizliklere yol açmıştır. Günümüzde kıtlığın kasıp kavurduğu bazı ülkelerin, toplumun erişemediği besin maddelerini yurt dışına sattıkları görülür.
Bu durum üçüncü dünya ülkelerinin içine düştüğü çıkmazı açıkça yansıtır. Azgelişmiş ülkelerdeki beslenme yetersizliğini gören Birleşmiş Milletler Örgütü, açlıkla ve kötü beslenmeyle savaşmak adına Besin ve Tarım Örgütünü (FAO) kurmuştur. Örgüt, şiddetli kıtlıkların görüldüğü bölgelere yardımlar yapmaktadır. Ancak dünyadaki açlık sorunu azgelişmişliğe bağlı iktisadi, toplumsal ve siyasal yapıların ortadan kaldırılmasıyla çözülebilir.
Tarihte Önemli Kıtlıklar
Aşırı ve uzun süren gıda yoksunluğunu ifade eden kıtlık tarihte pek çok insanın ölümüne sebep olan felaketlere yol açmıştır. 20.yy. itibarıyla Avrupa’da, ABD’de ve diğer gelişmiş ülkelerde kıtlık sorunu yaşanmamıştır. Ancak yakın gelecekte Orta Afrika, Güneydoğu Asya ve Latin Amerika ülkelerinin kıtlık tehlikesi ile karşı karşıya kalacağı düşünülmektedir.
Tarihte kayıtlara geçen ilk kıtlık MÖ 5. Yy.da Antik Roma’da yaşanmıştır. Bu tarihten günümüze dünyanın hemen hemen her bölgesinde büyüklü küçüklü kıtlıklar baş göstermiştir. En fazla kıtlık yaşanan yerlerin başında yoğun nüfusun olduğu Çin ve Hindistan gelir. Örneğin Çin’de 14. yy.daki kıtlık 6 milyon insanın ölümüne sebep olurken, 19. yy.da yine Çin’de gerçekleşen bir kıtlık 60 milyon insanın ölümüne sebep oldu. Hindistan’da 18. Yy.da yaşanan kıtlıkta ise 11 milyon insan hayatını kaybetmiştir.
21. yy.da da dünyanın bazı bölgelerinde kıtlıklar yaşanmaya devam ediyor. 2003 yılında Sudan’daki kıtlıkta 200 bin kişi, 2011 yılında Somali’daki kıtlıkta 285 bin kişi hayatını kaybetmiştir.
Ayrıca bknz;