Tarihe Yardımcı Bilim Dalları ve Özellikleri Nelerdir?

Tarihe yardımcı bilim dalları nelerdir? Tarihte olaylar ve olgular birçok farklı nedene bağlı olarak gelişir ve gerçekleşir. Oldukça uzun olan bu süreçte tarihsel olayların tümünün sadece tarih bilimi tarafından araştırılıp aydınlatılması hem doğru değildir hem de mümkün değildir. Bu nedenle tarih bilimi geçmişi araştırıp aydınlatmak için başka bilim dallarından da faydalanmak zorundadır.

Tarihe Yardımcı Bilim Dalları Nelerdir?

Geçmişteki olayların araştırılarak ortaya konulması ve yorumlanmasında tarih bilimine yardımcı olan bilim dallarının başlıcaları şöyledir;

Arkeoloji

Geçmişteki insan topluluklarına ait olan ve tarihsel süreç içinde toprak ve su altında kalmış olan kalıntıları, kazı yoluyla araştıran ve ortaya çıkaran bilim dalıdır. Kazı bilimi olarak tanımlanabilir. Arkeoloji bilimi özellikle tarih öncesi dönemler denilen yazının bulunuşundan önceki devirlerin araştırılması noktasında faydalıdır. Arkeoloji biliminin çalışmaları bugüne kadar sayısız buluntu elde edilerek tarihe ışık tutulmuş ve tutulmaya devam edilmektedir.

Coğrafya

Tarihi olayların meydana gelmesinde ya da medeniyetlerin oluşumu ve gelişiminde fiziki koşulların ve coğrafi durumun doğrudan büyük bir etkisi vardır. Örneğin insan toplulukların hayat tarzları, temel geçim kaynakları ve üretim biçimleri, medeniyetlerin gelişimi ya da gelişememesi, büyük oranda coğrafi koşullar ile bağlantılıdır. Coğrafya bilimi, bu etkilerin belirlenmesi noktasında tarih bilimine yardımcı olur.

Kronoloji

Kısaca zaman bilimi olarak tanımlayabileceğimiz kronoloji tarihsel olayların gerçekleştiği zamanın belirlenmesinde faydalıdır. Kronoloji sayesinde tarihsel olayların gerçekleştiği zamanı biliriz. Böylece geçmişten günümüze gerçekleşen olayların sıralamasını tespit ederek neden-sonuç ilişkisi kurabilir, bu bağlamda yorumlayabiliriz. Kronoloji ayrıca olayları, gerçekleştikleri dönemin koşullarında değerlendirmemizi sağlar.

Etnografya

Kısaca kültür bilimi olarak tanımlayabiliriz. Tarihsel süreçte toplumların, medeniyetlerin gelenek ve göreneklerini, örf ve adetlerini, bu kültürlerin kökenlerini inceleyerek tarih bilimine yardımcı olur.

Antropoloji

Irk bilimi şeklinde tanımlayabileceğimiz antropoloji toplumların etnik kökenleri ve fiziksel özellikleri ile ilgili incelemeler yapan bir bilim dalıdır. Antropolojinin bir kolu olan sosyal antropoloji ise kültürel gelişmeleri araştırıp inceleyerek tarih bilimine yardımcı olur.

Kimya

Kimya biliminde mevcut olan Karbon 14 yöntemi, arkeolojik kazılar yoluyla elde edilen buluntuların hangi döneme ait olduğunu ya da kaç yıllık olduğunu tespit eder. Belgelerin orijinal olup olmadığını tespit eder.

Paleografya

Eski yazı bilimidir. Tarihte insanlar tarafından kullanılmış olan yazıların çözümlemesini yapar. Tarih bilimi için en önemli kaynakların başında yazılı kaynaklar gelir. Bu nedenle paleografya, tarih biliminin en fazla yararlandığı bilim dalıdır. Tarihte insan topluluklarının kullandığı ancak günümüzde kullanılmayan ve unutulmuş olan yazıların çözümlemesini yaparak pek çok tarihsel belge açığa çıkarılır. Sümerler’in çivi yazısı, Mısırlılar’ın hiyeroglif adı verilen resim yazısı, Kök Türk ve Uygur alfabesi bu yazılara birkaç örnektir.

Epigrafya

Kitabe bilimidir. Paleografiden farklı olarak kitabe ve çeşitli mimari yapılar üzerindeki yazıların incelenip okunması ve aydınlatılmasını sağlar. Orhun yazıtları (Kök Türkler), Karabalsagun yazıtları (Uygurlar), Yenisey yazıtları (Kırgızlar) gibi kitabeler üzerindeki yazılar, epigrafya biliminin çalışmaları sonucu açıklığa kavuşmuştur.

Filoloji

Dil bilimi olan filoloji tüm dillerin tarihsel kökenleri ve gelişimleri, diğer dillerle girdiği etkileşimleri inceleyen bir bilim dalıdır. Bu yönüyle filoloji, paleografya bilimi gibi eski yazıların okunması ve incelenmesinde de yardımcıdır.

Nümizmatik

Eski para bilimidir. Eski paraları inceleyerek hangi döneme ya da topluma ait olduklarını ortaya koyar. İncelenen eski paralar ait oldukları toplumun ya da devletin ekonomik durumları ve kültürel bir takım özellikleri hakkında önemli bilgiler verir.

Diplomasi

Devletlerarasında yapılmış olan yazışmalar, antlaşma metinleri, ferman gibi her türlü resmi belgeyi her yönüyle inceleyen bir bilim dalıdır.

Toponomi

Yer adları bilimidir. Tarihi olayların gerçekleştiği dönemin belirlenmesinde tarih bilimine ışık tutar.

Bu temel yardımcı bilim dalları dışında onomastik (isimleri araştırır), heraldik (arma bilimi), siciliografya (mühür bilimi), istatistik, felsefe, edebiyat, hukuk gibi, tarih biliminin faydalandığı pek çok bilim dalı vardır.