Uzaya Gönderilen İlk Uydu Nedir? Uzay Araçları Hakkında Bilgi

Bu içeriğimizde Uzaya gönderilen ilk uydu nedir? İlk uydu uzaya ne zaman gönderildi? gibi sorulara cevap ararken aynı zamanda uzay araçları hakkında bilgi veriyoruz.

Büyük bir hızla gelişen teknoloji sayesinde insanoğlunun artık yapamayacağı bir şey neredeyse yok gibi. Bundan yaklaşık yetmiş yıl öncesine kadar dünyanın dışına, uzaya çıkmak imkansız görünmekteydi. Ancak 1957 yılında Rusların uydu göndermesiyle uzay artık insanoğluna o kadar da uzak değildi.

Teleskobun icadı, insanoğlunun gökyüzüne karşı duyduğu merakının bir sonucuydu. Gökyüzünde bilinmeyene ulaşmak için teleskobun icadıyla başlayan süreçte olağanüstü bilimsel ve teknolojik gelişmeler yaşandı. Bu süreç günümüzde Hubble Uzay Teleskobu ve James Webb Uzay Teleskobu gibi araçların uzaya gönderilmesiyle devam etmekte.

Uzaya Gönderilen İlk Uydu Nedir?

Uzay çağı dediğimiz dönem Soğuk Savaş döneminde başlamıştı. ABD ve SSCB gibi iki dünya devinin başını çektiği soğuk savaş döneminde rekabet artık Dünya sınırlarını aşıp uzaya taşmıştı. Ruslar 1957 yılında ilk yapay uydu ve Dünya yörüngesinde dönen ilk araç olan Sputnik 1‘i uzaya göndermiş ve böylece uzay çağı başlamıştı. Çünkü bu olay bir çok yeni bilimsel, teknolojik, askeri ve siyasi gelişmelere yol açtı.

Uzaya ilk giden canlı bilinenin aksine bir maymun değil, 1957 yılında Ruslar tarafından Sputnik 2 ile gönderilen Laika adındaki köpekti. Laika 1 hafta boyunca yörüngede kalmıştı.

Uzaya giden ilk insan ise Rus astronot Yuri Gagarin idi. Yuri Gagarin 1961 yılında Vostok 1 denilen uzay aracı ile uzaya çıkarak tarihe adını yazdırdı.

Ay’a ilk ayak basan ise ABD’li Neil Armstrong oldu. Neil Armstrong’un Ay’a ayak basması, bilim insanlarının uzay istasyonları üzerinde çalışmasıyla devam etti. İlk başlarda roketlerle fırlatılan küçük kapsüller ile gerçekleşen uzay ziyaretleri yerini çok daha gelişmiş uzay araçlarına bıraktı.

Uzay Mekiği Nedir?

Uzay mekikleri, içinde yakıt dolu bir tank taşıyan bir çift roket yardımıyla uzaya fırlatılan uzay araçlarıdır. Uzay mekiğinin atmosferden çıkmasıyla birlikte roketler paraşütle dünyaya geri döner. Yakıt tankları imha edilirken roketler tekrar kullanıma hazır hale getirilmek üzere işlemden geçer.

Bir uzay mekiğinin uzaya çıkabilmek için Dünya’nın yerçekimi etkisinden kurtulabilmesi ve uzaya çıkışı gerçekleştirebilmesi için “uzaya kaçış hızı” denilen ve roketlerle sağladığı gücü kullanması gerekir. Bu güç; saatte 40 bin kmlik bir hızdır.

Uzay mekiği insan taşır mı? Uzay mekikleri astronotları taşır. Aynı zamanda bilimsel çalışma için gerekli olan ekipmanlar ile iletişim ve hava tahmini amaçlı kullanılan uyduları da taşıyabilir. Nitekim uzay mekikleri mürettebatlı ve mürettebatsız olabilir.

Mürettebatlı uzay araçları; Dünya’da sadece Rusya, ABD ve Çin’de vardır. Tarihteki ilk mürettebatlı uzay aracı ise yukarıda da sözünü ettiğimiz Sovyet kozmonot Yuri Gagarin’i taşıyan ve tam bir Dünya yörüngesini tamamlamayı başaran Vostok 1’dir. İkinci mürettebatlı uzay aracı ise Amerikalı astronot Alan Shepard’ı taşıyan Freedom 7’dir. (1961)

Uzay uçakları denilen uzay araçlarının ilk örneği ise Kuzey Amerika X-15 uzay uçağıdır. İki mürettebatlı bu uzay uçağı 1960’larda uçuşunu gerçekleştirmişti ve yeniden kullanılabilme özelliğine sahipti.

Bir de insansız uzay araçları vardır. Orbiter denilen bu araçlar gezegenler etrafında uzun süre yörüngede dönerek bilgi toplarlar. Bazıları da gezegenlerin etrafında dönmekle yetinmez yüzeye inerler.

Uzay araçlarını fırlatmak için gerekli olan yörünge fırlatma teknolojisi sadece birkaç ülkede bulunmaktadır. Bu teknolojiye sahip ülkeler ABD, Rusya, Japonya, Çin, Hindistan, Tayvan, İsrail, İran ve Kuzey Kore’dir. Ayrıca Avrupa Uzay Ajansı (ESA) üye ülkeleri de bu teknolojiye sahip ülkeler arasındadır. Bu ülkeler dışında yörüngesel fırlatma için gerekli teknolojileri geliştirmek için çalışan şirketler vardır. Bu şirketlere SpaceX ve Blue Origin örnek olarak verilebilir.

Uzay Araçlarının Alt Sistemleri

Uzay araçlarının gerekli işlevleri yerine getirebilmesi için alt sistemleri vardır. Bunlardan birincisi yaşam destek sistemidir. Diğer alt sistemler şöyledir;

Tutum Kontrolü: Bu sistemin amacı uzayda doğru yönlendirme ve kuvvetlere uygun yanıtı vermektir.

GNC: Uzay aracının yolunun ayarlanmasında önemlidir.

Komut ve Veri İşleme: İletişim alt sisteminden komutları alıp doğrular ve bu komutları uzay aracının alt sistemlerine dağıtır. Aynı zamanda diğer uzay aracı alt sistemlerinden verileri alıp depolar. Diğer bir işlevi ise sağlık durumunun izlenmesidir.

İletişim: İster robotik ister mürettebatlı uzay aracı olsun; karasal istasyonlarla iletişimi sağlar ve ayrıca uzay araçları arasındaki iletişim için gereklidir.

Güç: Uzay aracının alt sistemlere güç sağlamak için elektrik üretim ve dağıtım alt sistemine ihtiyacı vardır. Örneğin Güneş’e yakın uzay araçları güneş panelleri kullanarak elektrik enerjisi üretir. Güneş’e uzaksa radyoizotop termoelektrik jeneratör kullanabilir.

Termal Kontrol: Uzay aracının Dünya atmosferi ve uzay ortamından geçişe dayanıklı olması gerekir ve termal kontrol sistemi de buna yardımcı olur.