2.Mahmut Dönemi Islahatları, 2. Mahmut’un Yaptığı Yenilikler Nelerdir?

2.Mahmut dönemi ıslahatları Osmanlı tarihinde önemli bir yere sahiptir. 2. Mahmut Osmanlı Devleti’nin en yenilikçi padişahlarından biridir hiç kuşkusuz. 1808 yılında tahta çıkmış ve 31 yıl Osmanlı tahtında kalmıştır.  2.Mahmut’un saltanat dönemi devlet içinde milliyetçi ayaklanmaların başladığı, siyasi anlamda çok karışık bir dönem olsa da 2.Mahmut, bozulan devlet düzenini iyileştirmek için o güne kadar kimsenin yapamadığı ıslahatları yapmayı başarmış bir padişahtır.

2.Mahmut Dönemi Islahatları

Arapça kökenli bir kelime olan ıslahat; bozulan ya da eskiyen kurumların yerine yenilerinin getirilmesi anlamına gelmektedir. 2. Mahmut, devlet içindeki ıslahatlar konusunda daha öncekiler gibi sadece tek bir alana yani askeri alana yönelmemiş, geneli görerek devlet içinde eskimiş ve bozulmuş ne varsa yenilemiştir.

Askeri Alanda Yapılan Islahatlar

17. yy.dan itibaren devlet içinde yapılan ıslahatlarda padişah ve devlet adamları askeri alana yönelerek bu alanda ıslahatlar yapmaya çalışmışlardır. Diğer yöneldikleri alan ise ekonomi alanı olmuştur.

Yeniçeri Ocağının Kaldırılması

Genç Osman 17. yy.da ilk kez yeniçeri ocağını kaldırmaya niyetlenmiş ancak bunun bedelini canıyla ödemiştir. Yeniçeri askerleri öyle çığırından çıkmıştı ki “Ocak, devlet içindir” anlayışı yerini “Devlet, ocak içindir” anlayışına bırakmıştı. Otorite tanımayan yeniçeri askerleri yapılacak olan yeniliklere de engel oluyor, sadece kendi çıkarlarını düşünüyorlardı. İşte II. Mahmut ulema ve halkın desteğini arkasına alarak 1826 yılında Yeniçeri Ocağını kaldırmayı başardı ve tüm bunlara bir son verdi.

Osmanlı Devleti’nde Yeniçeri Ocağının kaldırılmasına “hayırlı olay” anlamına gelen “Vakayı Hayriye” denir. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması yeniliklerin önündeki en büyük engelin ortadan kalkması ve padişahın otoritesini tekrar kazanması anlamına geliyordu.

Askeri Alanda Yapılan Diğer Islahatlar

• Kapatılan Yeniçeri Ocağının yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye kuruldu.
• Mehterhane kapatılarak Mızıka-i Humayun açıldı.
• Ordunun subay ihtiyacı için Harp Okulu açıldı.
• Ordunun eğitimi için Prusya’dan subaylar getirildi.
• Tımarlı sipahiler yerine redif birlikleri kuruldu.

Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan Islahatlar

2.Mahmut ıslahatları o güne kadar pek yapılmayan, eğitim ve kültür alanını da kapsıyordu. Eğitim ve kültür alanları, o güne kadar yapılan ıslahatlarda hep göz ardı edilmiş, önemsenmemişti. Aydın fikirli II. Mahmut, eğitimin öneminin farkındaydı ve bu alanda ıslahatlara da yönelmişti;

• Hem kız hem erkek öğrenciler için ilkokul zorunlu oldu. Ancak bu kural sadece İstanbul için geçerliydi.
• Avrupa’ya ilk kez öğrenciler gönderildi.
• Avrupa tarzı, modern okullar açıldı. Ancak medreseler de eğitime devam ediyordu. Bu durum devlet içinde eğitim ikiliği ve çatışması ortaya çıkardı.
• Enderun kapatılarak devlet adamı yetiştirilmesi için Mekteb-i Maarif-i Adliye açıldı.
• Birer yüksekokul olan Harbiye ve Tıbbiye açıldı
• Memurlara fes takma, ceket ve pantolon giymek zorunlu hale getirildi.

Yönetim Alanında Yapılan Islahatlar

Divan-ı Humayun kaldırıldı. Divan-ı Humayun yerine Nazırlıklar kuruldu. (Nazırlıklar günümüzün bakanlıklarıdır)

-Müsadere uygulamasına son verildi. Müsadere; ölen devlet memurunun mallarına devlet tarafından el konulmasıdır)

• 1831 yılında ilk nüfus sayımı yapıldı. Bu nüfus sayımının öncelikli amacı vergi ve askerlik işlerini düzenlemekti.
• Tımar sistemi kaldırıldı. Memurlara maaş bağlandı
• Posta teşkilatı kuruldu
• Polis teşkilatının temelleri atıldı.
• Karantina uygulaması getirildi.
• İstanbul için vize uygulaması, yurt dışı giriş çıkışları için pasaport uygulaması getirildi

Tüm bu yenilikler dışında ekonomi alanında da yerli malı kullanımı teşvik edilmeye çalışıldı. Yerli tüccara ise gümrük vergisi indirimi getirildi.

Bu ıslahatlardan sonra II. Mahmut 1839 yılında öldü ve yerine oğlu Abdülmecid geldi. Abdülmecid dönemindeki ilk icraat ise 1839’da Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesi oldu ki bu da Osmanlı devletini kurtarmaya yönelik yapılan girişimlerden bir tanesiydi…