Tımar Sistemi Nedir? Tımar Sisteminin Faydaları
Tımar sistemi nedir? Osmanlı Devleti’nde tımar sisteminin özellikleri nelerdir? Osmanlı Devleti’nin en önemli uygulamalarından biri olan tımar sistemi, Selçuklular tarafından “ikta” sistemi adıyla uygulanmaktaydı. Osmanlı Devleti ikta sistemini örnek alarak geliştirdi ve tımar sistemini yüzyıllar boyunca başarılı bir şekilde uyguladı.
Tımar sistemi Orhan Bey döneminde ilk kez uygulanmakla birlikte, 3. Osmanlı padişahı I. Murat döneminde geliştirilmiş, 1831’de kaldırılana kadar yaklaşık beş yüz yıl boyunca uygulanmıştır.
Tımar Sistemi Nedir?
Osmanlı Devleti’nde toprak sistemine göre topraklar devletin malıdır. Ancak tımar sisteminde belli toprakların gelirleri hizmet karşılığında memur ve komutanlara verilirdi. Kendisine toprak gelirleri tahsis edilen memur ve komutanlar dirlik adındaki bu toprakların gelirleriyle geçinirdi.
Dirlik topraklar gelirlerine göre 3 kısma ayrılırdı;
- Has: Yıllık geliri 300.000 akçeden fazla topraklardır. Geliri yüksek olan bu dirlikler padişah ve diğer hanedan mensupları, divan-ı humayun üyeleri, sancakbeyi ve beylerbeyi gibi üst makam yöneticilere verilirdi.
- Zeamet: Yıllık geliri 20.000-100.000 akçe arasında değişirdi. Kadı ve subaşı gibi orta düzey yöneticilere verilirdi.
- Tımar: Yıllık gelir 3000-20.000 akçe arasındadır. Alt kademe devlet görevlilerine ve savaşlarda önemli hizmetlerde bulunmuş komutanlara, askerlere verilirdi.
Tımar Sahibinin Görevi Nedir?
Kendisine tımar gelirleri verilen memur ve komutanlar sadece bu toprakların gelirleriyle geçinmez aynı zamanda bu gelirlerin 3000 akçelik bölümü ile cebelü adı verilen atlı asker beslerlerdi. Aynı zamanda bu toprakları korumak, yönetmek ve sefere gitmek gibi yükümlülükleri vardı. Sefere gitmeyen tımarlı sipahinin tımarı elinden alınırdı. Bunların denetimi ise kadılar tarafından yapılırdı.
Dirlik topraklarında tarımsal üretim yapan reaya yani köylüler sipahilere vergilerini öderler, toprakları boş bırakamazlardı. Toprağı üst üste 3 yıl boş bırakmanın cezası çiftbozan vergisi ve toprakları işletme hakkının devlet tarafından alınmasıydı.
Tımar Sisteminin Faydaları
Tımar sistemi yüzyıllar boyunca Osmanlı Devleti’nde uygulanagelmiş ve devlete önemli faydaları olmuş bir sistemdir. Tımar sistemi sayesinde;
- Devletin hazinesinden para harcanmadan savaşa hazır güçlü atlı birlikler yetiştirilmiş oluyordu. Bilindiği gibi merkezdeki kapıkulu askerleri doğrudan devlet hazinesinden maaş alıyordu, bu da ileride devlet hazinesine büyük bir yük getirmişti.
- Toprağın boş kalması engellenmiş oluyor ve üretimde süreklilik sağlanıyordu.
- Aynı topraktan hem köylü, hem asker hem de tımar sahibi geçiniyordu
- Tımarlı sipahilerin her biri bulundukları bölgenin güvenliğini de sağlamış oluyordu.
Tımar sistemi devletin diğer birçok sistemi gibi 17. yüzyıldan itibaren bozulmaya başlamış ve 19. yüzyıla gelindiğinde II. Mahmut tarafından kaldırılmış ve bu sisteme alternatif olarak redif birlikleri kurulmuştur.