Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler Nelerdir? 5. Sınıf Sosyal Bilgiler

Nüfus dağılışını etkileyen faktörler nelerdir? Nüfusun dağılışını etkileyen faktörler doğal ve beşeri olmak üzere iki grupta incelenir.

Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Dünya nüfusu sürekli gelişim ve değişim içindedir. Bölgelerin nüfus miktarı ve dağılımı çeşitli faktörlere göre dönemsel özellikler gösterebilir. Yeryüzündeki nüfusa baktığımızda eşit bir şekilde dağılım göstermediğini görürüz. İşte bu dağılım doğal ve beşeri faktörlere bağlı olarak değişmektedir.

Doğal Faktörler

Nüfusun dağılışını etkileyen doğal faktörler arasında iklim, bitki örtüsü, yer şekilleri, yeraltı kaynakları ve su kaynakları etkilidir.

İklim ve Bitki Örtüsü

Nüfus, iklimin elverişli olduğu bölgelerde yoğunlaşırken, iklimin elverişli olmadığı bölgelerde seyrek nüfus görülür. Örneğin çöl ve buzullarla kaplı alanlarda nüfus çok seyrektir.

Nemli ve yağışlı bölgelerde geniş ormanlık alanlar vardır. Bu nedenle yerleşmek ya da tarımsal faaliyetlerde bulunmak için yeterli alan yoktur. Bu da nüfusun buralarda az olmasında belirleyicidir.

Yağışın yetersiz olduğu kurak bölgelerde de nüfus seyrek; ılıman iklim bölgelerinde ise nüfus daha fazladır. Deniz kıyısındaki bölgelerde kışlar ılık, yazlar sıcak ve uzundur. Bu da yaz turizminin gelişmesini sağlarken yaz aylarında turizm faaliyetleri için gerçekleşen göç hareketleri nedeniyle nüfusun artmasını sağlar.

Türkiye’de Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde nüfusun seyrek olmasının nedenlerinden biri iklim koşullarıdır. Doğu Anadolu’da kışların uzun olması ve çok soğuk geçmesi nüfusun seyrek olmasına sebep olmuştur.

Yerşekilleri

Engebenin az olduğu bölgelerde nüfus daha fazla olurken, engebeli bölgeler seyrek nüfusludur. Engebe ile birlikte yükseltinin fazla olduğu, dağlık alanlar da seyrek nüfuslu bölgelerdir.

Yerşekillerinin engebeli ya da düzlük olması bölgedeki yerleşimi doğrudan etkiler. Örneğin bir bölgede yerşekilleri engebeli ise evler birbirinden uzak ve dağınık olarak konumlanmış olur. Ayrıca bölgedeki nüfusun az olmasına sebep olur.

Yükseltinin az olması ulaşımı kolaylaştırıcı bir etken olduğundan bölge nüfusunun nispeten yoğun olmasında etkilidir.

Bir bölgenin dağlık ve engebeli olması, yükseltinin fazla olması nüfusun dağılışını belirleyen önemli faktörlerdendir. İklim karasaldır; kışlar uzun ve sert geçer. Ulaşım bu bölgelerde zordur. Bu nedenle sanayi ve ticaret gelişmemiştir. Toprakların tarıma elverişli olmaması nedeniyle en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır. Geçim kaynaklarının az olmasından dolayı bu bölgelerde nüfus azdır.

Yeraltı Kaynakları

Yeraltı kaynakları açısından verimli bölgelerde nüfus daha yoğundur. Bu bölgelerde fabrikalaşma ve iş imkanları nüfusun artmasında belirleyicidir.

Su Kaynakları

Nüfus dağılışında en önemli faktörlerden biri de su kaynaklarıdır. İnsanoğlu tarihin en eski dönemlerinden itibaren su kaynaklarına yakın yerleri yerleşim alanı olarak seçmiş ve medeniyetleri su kenarlarında kurmaya başlamıştır. Su kaynakları açısından fakir olan yerlerde nüfus seyrek olur. Su kaynaklarına yakın yerlerde tarım yapmak daha kolaydır ve tarımın kolayca gelişmesini sağlar.

Özetlemek gerekirse;

• Yükselti ve engebenin fazla olduğu yerlerde,
• İklim koşullarının elverişli olmadığı yerlerde
• Bitki örtüsünün gür ormanlık olduğu ve kurak olduğu yerlerde
• Su kaynaklarına uzak bölgelerde
• Nüfus azdır.

Beşeri Faktörler

Nüfusun dağılışını belirleyen beşeri faktörler (insan eliyle oluşturulmuş) arasında iletişim, madencilik, ulaşım, sanayileşme, tarım ve ticaret gibi etkenler sayılabilir.

18.yy.da Sanayi Devriminin başlamasına kadar geçen süreçte tarıma elverişli bölgeler en yoğun nüfuslu yerler olarak karşımıza çıkmaktaydı. Ancak Sanayi Devriminin ekonomik koşulları değiştirmesi, sanayi ve fabrikalaşmanın önem kazanması ile köylerden şehirlere büyük göç dalgaları gerçekleşti ve dolayısıyla nüfusun yoğun olduğu yerler artık tarım bölgeleri değil sanayileşen bölgeler olarak karşımıza çıktı.

Bir bölgede ulaşım ve sanayinin gelişmiş olması orada ticaret, bankacılık gibi ekonomik faaliyetlerin de gelişme göstermesini sağlar. Bu da iş imkanlarının fazla olmasına sebep olur ve böylece nüfus burada fazla olur, göç alır. Tüm bu etkenler bölgedeki eğitim, sağlık ve sosyal imkanların da gelişmesinde etkilidir.

Ülkemizde sanayi ve ticaret açısından gelişmiş olan İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde nüfus fazladır.

Madencilik faaliyetleri nüfus dağılışını etkiler. Madencilik faaliyetlerinin sağladığı iş imkanları o bölgenin göç almasını ve nüfusun fazla olmasına sebep olur. Fabrikalaşma da nüfusun artmasında önemlidir. Ülkemizde Zonguldak, Ereğli, Karabük ve İskenderun gibi bölgelerdeki nüfusun fazla olmasının en büyük sebeplerinden biri bu şehirlerimizde madencilik sektörünün gelişmiş olmasıdır.

Burada özellikle ve önemle belirtmek gerekir ki ekonomik alanda geri kalmış ülke ya da bölgelerde nüfusun dağılışını daha çok doğal faktörler belirlerken, gelişmiş ülke ve bölgelerde nüfusun dağılışını beşeri faktörler belirler.

Türkiye’de Bölgelere Göre Nüfus Dağılışı

Türkiye’deki nüfus dağılışında doğal ve beşeri faktörler doğrudan etkili olmaktadır. Ülkemizde kıyı ile iç kesimler arasındaki nüfus dağılışına baktığımızda nüfusun daha çok kıyı bölgelerde yoğunlaştığını görürüz. Çünkü kıyı bölgelerde verimli topraklar ve sanayi kuruluşları daha fazladır ve iklim koşulları daha elverişlidir.

Ege Bölgesi

Kıyı ovalarda nüfus fazladır. İzmir, Manisa ve Aydın nüfusun fazla olduğu Ege illeridir. İç bölgelerde ve dağlık yörelerde nüfus yoğunluğu azdır.

Marmara Bölgesi

Türkiye’de nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölge Marmara’dır. Bunun sebebi sanayi, ticaret, ulaşım gibi beşeri faktörlerin avantajıdır.

Karadeniz Bölgesi

Nüfus daha çok kıyı kesimlerinde toplanmıştır. Bunun en önemli sebeplerinden biri kıyı kesimlerde elverişli iklim şartlarının olmasıdır. İç kesimlerde karasal iklim ve dağlık bölgeler nedeniyle nüfus azdır. Batı Karadeniz’de Zonguldak, Ereğli ve Karabük gibi sanayi ve madencilik alanlarında gelişmiş yerlerde nüfus fazladır.

Akdeniz Bölgesi

Akdeniz’de elverişli iklim koşulları hakimdir. Ancak buradaki dağlık alanların fazla olması Akdeniz nüfusunun nispeten az olmasına sebep olur.

İç Anadolu Bölgesi

Seyrek nüfuslu bir bölgedir. İç Anadolu nüfusu Ankara, Eskişehir, Kayseri ve Konya’da yoğunlaşmıştır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Kurak alanlarda seyrek nüfus görülürken sanayi açısından gelişmiş olan Gaziantep gibi şehirlerde nüfus fazladır.

Doğu Anadolu Bölgesi

Türkiye’de nüfusu en az olan bölgedir. Doğu Anadolu karasal iklimin hakim olduğu, dağlık alanların geniş yer kapladığı, yükseltinin fazla olduğu bir bölgedir. Yani burada nüfusun dağılışımı etkileyen doğal faktörler nüfusun az olması sonucunu doğurmuştur. Malatya ve Elazığ’da nüfus diğer illere göre daha fazladır.