İklim Elemanları Nem ve Yağış Konu Anlatımı
İklim elemanları nem ve yağış nedir? Atmosfer sayesinde sular, bitmeyen bir döngü içindedir. Atmosfere geçen su buharının sis ve bulutları oluşturması, ardından da yağış halini alıp yeryüzündeki suları beslemesi su döngüsü olarak tanımlanır.
Bu Yazının İçindeki Başlıklar
İklim Elemanları Nem ve Yağış
İklim elemanlarından biri de nem ve yağıştır.
Nem
Atmosferdeki su buharına nem denir. Atmosferdeki miktarı çok değişkendir. Sıcaklık, su kaynakları, hava hareketleri ya da nem oranı yeryüzündeki suların buharlaşmasını sağlar. Havadaki nem oranı azaldıkça buharlaşma artar.
Mutlak nem: Bir metreküp alanda bulunan nem miktarı mutlak nem olarak ifade edilir.
Maksimum nem: Bir metreküp havanın alabileceği en yüksek nem miktarını ifade eder. Sıcaklığın artması maksimum nemi de arttırır.
Bağıl nem: Bir hava kütlesindeki su buharı basıncının aynı sıcaklıktaki doymuş su buharı basıncına oranı, bağıl nem olarak ifade edilir.
Yoğuşma
Atmosferdeki su buharının ısı kaybetmesi sonucu sıvı hale gelmesidir. Yoğuşma, sis ve bulutların oluşumuna sebep olur.
Sis, soğuk havalarda oluşur. Sıcak hava, soğuk yüzeyle temas ettiğinde ya da soğuk hava sıcak yüzeyle temas ettiğinde sis meydana gelir. Sis, kış aylarında daha çok oluştuğu gibi gün içinde en fazla sis görülen zaman dilimi sabaha karşıdır.
Bulut
Bulut oluşumu da sis oluşumu gibidir. Ancak sis, yüzeyde oluşurken bulutlar yüksekte yoğuşur. Yükselen hava kütleleri soğuyup belli bir yükseklikten sonra doyma noktasına ulaşır ve böylece bulutlar oluşur.
Bulutlar yüksekliklerine göre 3 gruba ayrılır. Buna göre;
Alçak bulutlar
2000 metreye kadar olan yükseklikte oluşan bulutlardır. Bu bulutlar şöyledir;
Stratüs: Genellikle gri renkte, düzgün şekilli bulutlardır. Stratüsler çiseleme şeklinde yağış bırakan bulutlardır.
Kümülüs: Yükselici hava hareketleri sonucu oluşan bu bulutlar kümeler şeklindedir ve altı düzdür.
Nimbüs: Gökyüzünü kaplayan, uzun süreli yağışlara sebep olan koyu gri bulutlardır.
Orta Bulutlar
2000-6000 metre yükseklik arasında oluşan bulutlardır. Bu bulutlar şöyledir;
Altokümülüs: Beyaz, gri renkteki bu bulutlar hafif sağanak yağışa sebep olurlar. Güneşin etrafında coronae adı verilen renkli halkalar oluşturan bulutlardır.
Altostratüs: Su damlacıkları ya da buz kristallerinde oluşan bu bulutlar gri ya da maviye çalan renkte olup tabakalar halinde tüm gökyüzünü kaplar ancak hafif yağmurlara sebep olur.
Yüksek Bulutlar
6000 metreden yüksek kesimlerde oluşan bulutlardır. Bu yükseklikte oluşan sirrüs bulutu incecik şeritler halindedir. Bu nedenle güneş ışığını geçirir ve gölgeye sebep olmaz. Tamamen buz kristallerinde oluşur ve beyaz renklidir.
Yeryüzünde Yoğuşma
Yeryüzüyle temas eden havanın yoğuşması çiy, kırç ve kırağıyı meydana getirir.
Sıcaklığın 0 derecenin üzerinde olmasına bağlı olarak yoğuşmanın su damlacıkları şeklinde olmasına çiy,
Sıcaklığın 0 derecenin altında olması kırç ve kırağı oluşmasına sebep olur. Kırağı; yüzeyde buz kristalleri şeklindedir ve ilk bakışta kar yağmış gibi bir görüntü ortaya koyar.
Ağaç dalları ya da demir gibi soğumuş olan yüzeylere su buharının değmesi sonucu buz kristalleri şeklinde yoğuşması ise kırağı olarak adlandırılır.
Kırç ve kırağı arasındaki fark şudur; kırç oluşumunda su damlacıkları donarken kırağı oluşumunda ise su buharı buza dönüşür.
Yağış
Havada asılı bulunan su buharı taneciklerinin, sıcaklık düşüşüyle birlikte birleşip irileşmesi ve ağırlaşması sonucu yere düşmesiyle yağışlar oluşur. 0 derecenin altındaki yağışlar kar; 0 derecenin üzerindeki yağışlar ise yağmur şeklinde olur.
Su buharının yükselip aniden donması ve alçalınca etrafının su buharıyla kaplanması sonucu ise dolu yağışı meydana gelir.
Oluşumlarına Göre Yağış Biçimleri
Yamaç, konveksiyonel ve cephe yağışları; oluşumlarına göre yağış biçimleridir.
Yamaç Yağışları (Orografik Yağış)
Yamaç boyunca yükselen nemli hava kütlesinin oluşturduğu yağış türüdür. Yamaç yağışları daha çok dağların kıyıya paralel uzandığı bölgelerde görünür.
Konveksiyonel Yağış (Yükselim Yağışı)
Havanın ısınarak yükselmesi sonucu oluşan yağış türüdür. İç kesimlerde ilkbahar ve yaz mevsimlerinde konveksiyonel yağış türü görülür. Ekvatoral bölgede ise yılın her dönemi görülen bir yağış türüdür.
Cephe Yağışı (Fontal Yağış)
Farklı sıcaklıktaki hava kütlelerinin karşılaşması sonucu oluşan yağış türüdür. Soğuk ve sıcak havayı birbirinden ayıran sınıra cephe denir. Sıcak havanın yoğunluğu az olan soğuk havanın üzerine doğru yükselmesi ve böylece sıcak ve nemli havanın sıcaklığının düşmesiyle yağış oluşur. Cephe yağışları en çok tropikal kökenli hava kütlelerinin olduğu orta kuşakta yer alır.
Yağış Rejimleri
Yağışın yıl içindeki dağılışını tanımlar Yağış rejimi düzenli ve düzensiz olmak üzere iki tiptir. Yıl boyunca yağış alan yerlerde yağış rejimi düzenlidir. Sadece belli dönemlerde yağış alan bölgelerde ise yağış rejimi düzensizdir.
Dünyada en fazla yağış alan yerler ekvatoral bölge ve muson bölgesi; en az yağış alan yerler ise kutuplar ve çöllerdir.