Pers İmparatorluğu (Ahameniş İmparatorluğu) Hakkında Bilgi

Pers İmparatorluğu hangi dönemde hüküm sürmüştü ve özellikleri nelerdi? MÖ 550 yılında Büyük Kiros tarafından kurulan Pers İmparatorluğu, Ahameniş İmparatorluğu olarak da adlandırılır. Bir Demir Çağı İmparatorluğu olan Pers İmparatorluğu, 200 yıldan uzun bir süre hüküm sürmüş ve 2 asır boyunca kültür, din, bilim, teknoloji ve sanat alanlarında da ön planda olmayı başarmıştır.

Pers İmparatorluğu

Büyük İskender ve Roma İmparatorluğu’nun tarih sahnesinde güçlü yerini almadan önceki dönemlerde Pers İmparatorluğu antik dünyanın en güçlü imparatorluklarının başında geliyordu.

İran platosunda yarı göçebe bir topluluk olarak yaşayan Persler, Büyük Kiros’un kuzeydeki Medlere son vererek yakınlardaki Lidya ve Babil gibi krallıkları hakimiyeti altına almış; böylece MÖ 550 yılında Ahameniş İmparatorluğu adıyla, bilinen ilk Pers İmparatorluğu’nu kurmuşlardır. Bu imparatorluk kısa süre içinde dünyanın ilk süper gücü haline gelecekti.

İlk hükümdar Büyük Kiros, İskitler ile yaptığı savaşta İskit Kraliçesi Tomris’e yenilerek ölmüş; Büyük Kiros’tan sonra Pers tahtına Kambis geçmiştir. Kambis, Mısır’ı fethetse de Mısır dönüşü ölmüş ve yerine I. Darius geçmiştir. Pers İmparatorluğu’nun en parlak dönemi de bu dönemde yaşanmıştır. I. Darius yönetimindeki Pers İmparatorluğu’nun sınırları günümüz Balkan topraklarından Hindistan’a ve Mısır’a kadar genişlemiştir.

1.Artaserhas döneminden itibaren çöküş sürecine giren Pers İmparatorluğu II. Darius döneminde Büyük İskender tarafından yıkılmıştır.

Tarihte Ortadoğu’da kurulmuş olan en büyük imparatorluklardan biri olan Pers İmparatorluğu’nun başkenti Persepolis şehriydi. Zenginlik ve ihtişamıyla göz kamaştıran başkent Persepolis; sarayları, gösterişli mimarisi ve sanat eserleriyle meşhurdu. 200 yıl boyunca ayakta kalan, zenginliği ve ihtişamıyla ünlü olan Persepolis sarayı; İskender’in fethiyle yerle bir edildi.

Pers İmparatorluğu’nun Özellikleri

Oldukça organize ve merkezi bir yönetim kurmuşlardı. Oldukça geniş olan imparatorluk topraklarının yönetiminin kolaylaşması amacıyla imparatorluğu satraplık denilen eyaletlere ayırmışlardı. Her satraplıkta satrap denilen valiler vardı ve bu valiler doğrudan imparatora bağlıydı. Satraplar, bulundukların yerlerde vergi toplamak, düzeni sağlamak ve imparatorun politikalarını yönetmekten sorumluydu.

Kral Yolu

Tarihteki en önemli ticaret yollarından biri olan Kral Yolu, Persler tarafından yapılmıştır. I. Darius döneminde yapılan Kral Yolu; Sus şehrinden Anadolu’daki Sardes’e (Manisa/Salihli) kadar uzanan 4000 km uzunluğunda bir yoldu. Ticaretin gelişmesi açısından önemli olduğu kadar iletişim ve ulaşımın kolaylaşması açısından da son derece önemliydi. Nitekim Kral Yolu imparatorluğun birliğinin korunmasında, kültürel alışverişin kolaylaşmasında ve ekonomik refahın desteklenmesinde etkiliydi.

Pers Ordusu

Sınırları bu kadar geniş büyük bir imparatorlukta elbette en önemli unsurlardan biri de ordudur. Pers İmparatorluğu’nun Ölümsüzler olarak bilinen özel birlikleri vardı ve ordu oldukça organize ve yetenekli askeri bir güce sahipti.

Ölümsüzler (Amrataka), Pers ordusunun çekirdeğini oluşturan 10 bin askerlik seçkin birliklerdi. Disiplinleri, cesaretleri ve güçleriyle ünlüydüler. Ok ve yay, mızrak, kılıç, zırh ve kalkan gibi silahlarla donatılmışlardı.

Pers ordusu toplamda yaklaşık 120 bin askerden oluşuyordu. Bu sayı o dönem için oldukça büyüktür.

Erkek çocuklar genellikle 5 yaşına gelince sıkı bir askeri ve ahlaki eğitime tâbi tutulurlardı. Eğitim; ata binmek, yay kullanmak ve yalnızca doğruyu söylemeyi öğrenmekle başlardı. 20 yaşına geldiklerinde ise dört yıllık katı bir askeri eğitimden geçerlerdi.

Pers Dini; Zerdüştlük

Pers İmparatorluğu’nda Zerdüştlük dini hâkimdi. Dünyanın en eski tek tanrılı dini olan Zerdüşt dininin peygamberi Zerdüşt, tanrısı Ahura Mazda’ydı. Zerdüştlük hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Ancak Pers İmparatorluğu’nda dini hoşgörü vardı ve fethettikleri topraklarda yaşayan halk, dinlerini değiştirmeye zorlanmadı, yaşam tarzlarına müdahale edilmedi.

Persler Hakkında İlginç Gerçekler

• Sarı İran gülü, ticareti yapılan ilk çiçek çeşidiydi ve 16. Yüzyıldan itibaren Pers İmparatorluğu’ndan tüm Avrupa’ya yayıldı
• Persler kirpi ve köpeklere çok düşkündü. Karınca vb. zararlılardan korunmak için evlerinde kirpi beslerlerdi. Köpeklerin ise iyi şans getirdiklerine inanılırdı ve kutsal sayılırlardı.
• Tüm askerlerin aynı üniformayı giydiği ilk ordu da Pers ordusudur.
• Persler tarihteki en eski soykırımlardan birini gerçekleştirdiler. Magi denilen ve İran’da yaşayan Mecusi göçmen rahiplerin tamamı, I. Darius zamanında katledildi. Nedeni ise siyasi bir komplodan sorumlu tutulmalarıydı.
• I.Darius zamanında Mısır ile Körfez bölgeleri arasındaki ticareti canlandırmak için MÖ 600’de Süveyş Kanalı’nın daha eski bir versiyonunu inşa ettirmişti. Darius Kanalı adı verilen bu kanalın yapımı yaklaşık yüz yıl sürdü.
• Pers hükümdarları zenginlik, gösteriş ve ihtişama düşkündü. Her Pers hükümdarı “kralların kralı” unvanını alırdı.
• Pers İmparatorluğu’nun 4 başkenti vardı.
• Persler, yakhchal denilen ilk soğutma sistemini icat etti. Kilden yapılan bu kubbeli yapı, yiyecekleri muhafaza etmek için kullanılırdı. Yani ilk buzdolabı demek yanlış olmaz.
• Dünyanın ilk posta teşkilatını kurdular.

Sonuç olarak;

Siyasi tarihe olan katkılarının yanı sıra sanat, mimari ve kültürel anlamda dünya tarihinde önemli izler bırakan Persler, kendi zamanlarının ötesinde gelişmiş bir medeniyetti.

Tarihin en büyük imparatorluklarından biri olarak o dönemde mevcut 100 milyonluk dünya nüfusunun 50 milyonuna ev sahipliği yapmışlardı.