Varlık Vergisi Nedir? Varlık Vergisi Kimlere Uygulandı?

Cumhuriyet tarihimizin en tartışmalı konularından biri olan Varlık Vergisi nedir? Varlık Vergisi Kanunu neden çok tartışılmıştır? Bu içeriğimizde Varlık vergisi kanunu ile ilgili bilgilere yer veriyoruz.

Varlık Vergisi Nedir?

Varlık vergisi nedir? Varlık Vergisi Kanunu; 1942 yılının Kasım ayında, Şükrü Saraçoğlu Hükümeti tarafından çıkarılmış olan 17 maddelik bir kanundur. Türkiye, her ne kadar 2. Dünya Savaşı’na doğrudan girmemiş olsa da olumsuz etkilerinden nasibini almış; çetin ekonomik koşullar altında bir de her türlü haksız kazanç ve karaborsacılık gibi faaliyetler artmıştı. Varlık Vergisi Kanunu’nun çıkarılma gerekçesinin temelinde bu vardır. Ancak uygulamada amacına ulaşmaktan uzak kalmıştır. Bu nedenle Türkiye Cumhuriyeti tarihinde en fazla konuşulan ve eleştirilen kanunlardan biridir.

Varlık Vergisi Kanununun Amacı

2. Dünya Savaşı’nın sebep olduğu ekonomik zorluklarla baş edebilmek amacıyla çıkarılmış olan Varlık Vergisi kanununa göre; 2. Dünya Savaşı’nın başladığı 1939 yılından itibaren elde edilmiş olan büyük kazançların bir bölümüne, bir defaya mahsus olmak üzere el konulacaktı. Vergi miktarı her bölgenin en üst mülki amiri, mal memuru, tacirler ve belediye üyelerinin oluşturacağı takdir komisyonları tarafından belirlenecekti ve belirlenen vergi miktarına itiraz yolları kapalıydı.

Ancak ne yazık ki uygulamada bir takım adaletsizlikler ortaya çıktı. Çünkü gayrimüslim Türk vatandaşları için belirlenen vergi miktarı ile Müslüman Türkler için belirlenen vergi oranları çok farklıydı. Daha açık bir ifadeyle gayrimüslim Türk vatandaşları için belirlenen vergi miktarları çok daha yüksek tutulmaktaydı. Şöyle ki;

Ermeniler’den alınan varlık vergisi oranı %232,

Yahudiler’den alınan varlık vergisi oranı %179,

Rumlar’dan alınan varlık vergisi oranı %156

Müslümanlar’dan alınan varlık vergisi oranı %4,94

olarak belirlenmişti. Böylece toplamda vergilerin %87’lik oranı gayrimüslim mükelleflere yüklenmişti. Bu kanun ile tahsil edilen vergiler 1942 yılı devlet bütçesinin ise %80’iydi.

Belirlenen vergi miktarı on beş gün içinde ödenmek zorundaydı. Bu süre içinde ödenmemesi durumunda ceza uygulanmaktaydı. Öncelikle vergi miktarı üzerine faiz  ilave edilir, yine ödenmezse haciz ve zorunlu çalışma yükümlülüğü getirilirdi.

Mükellefin ailesinin malları da el konulacak mallar arasında gösteriliyordu. Hatta vergisini ödemeyen iki binden fazla vatandaş, çalışma kamplarında toplanmış, burada meydana gelen kaos içinde 21 kişi hayatını kaybetmişti. Sadece İstanbul’da vergi borcunu ödeyemeyen binlerce gayrimüslime ait ev ve işyerleri haczedilmiş ve satılmıştı.

Varlık Vergisi Ne Zaman Kaldırıldı?

Türkiye’de oluşan yoğun tepki bir yana, 2. Dünya Savaşı’ndaki müttefik devletler arasında da yoğun tepkiye sebep oldu. Vergi kapsamında çok sayıda Yahudi’nin olması ve vergi toplanması sırasında gayrımüslimlere yönelik adaletsiz uygulamalar bu kanunu çıkaran Şükrü Saraçoğlu hükümetinin ırkçılık suçlamalarıyla karşı karşıya kalmasına yol açtı. Sonuç olarak içeride ve dışarıda tepkilerin gittikçe artması nedeniyle Mart 1944’te Varlık Vergisi Kanunu kaldırıldı.