Ay’ın Hareketleri ve Evreleri 5. Sınıf
Ay’ın hareketleri ve evreleri nelerdir? Ay’ın yapısı ve özellikleri konusunda Ay’ın, Dünya’nın doğal uydusu olduğundan, oluşumundan, yapısal özelliklerinden bahsetmiştik. Bu içeriğimizde Ay’ın dönme ve dolanma hareketleri ile birlikte evrelerini de inceliyoruz.
Bu Yazının İçindeki Başlıklar
Ay’ın Hareketleri ve Evreleri
Ay, elbette sabit değildir. Tıpkı Dünya gibi Ay’ın da dönme ve dolanma hareketleri vardır. Kendi ekseni etrafındaki hareketine “dönme”, Dünya’nın etrafındaki hareketine ise “dolanma” denir.
Ay’ın Hareketleri ve Sonuçları
Aslında Ay’ın kendi ekseni ve Dünya’nın etrafındaki hareketiyle birlikte Güneş’in etrafındaki hareketi de dahil olmak üzere üç çeşit hareketi vardır. Kendi ekseni etrafında saat yönünün tersine dönerken, Dünya’nın etrafında da aynı şekilde saat yönünün tersine döner.
Kendi ekseni ve Dünya etrafındaki dönüşü senkronizedir yani her iki dönüşü de 27 gün 8 saattir. Her iki dönüş süresinin eşit olması Dünya’dan Ay’ın hep aynı yüzünü görmemizin sebebidir aynı zamanda.
Ay’ın dönüşü esnasında Dünya da hem kendi yörüngesinde hem Güneş’in etrafında döndüğünden dolayı Ay’ın evrelerinin dönüşümü birazcık daha zaman alır ve 29 günde tamamlanır.
Ay’ın kendi etrafında dönmesi Ay’da gece ve gündüz oluşumuna neden olur. Dünya’nın etrafındaki dolanımı ile de takvimlerimizde 1 ay tamamlanır.
Ay’ın Evreleri Nelerdir ve Nasıl Oluşur?
Ay’ın görünmeyen yüzü için “karanlık yüzü” tanımlaması doğru değildir. Doğrusu “Ay’ın uzak tarafı”dır. Ay, Dünya yörüngesinde dolanımını gerçekleştirirken farklı bölümleri farklı zamanlarda güneş ışığı alır ya da karanlıkta kalır. Ay’ın değişen bu aydınlanması Ay’ın evreleri olarak karşımıza çıkar. Örneğin bir Dolunay sırasında Ay’ın gördüğümüz yarımküresi Güneş tarafından tamamen aydınlatılmaktadır.
Ay ışığı aslında güneş ışığının yansımasıdır. Bu ışığın gelişine göre biz Ay’ı farklı evrelerde görürüz. Bu evreler 29 günde tamamlanır. Ay’ın 4 ana, 4 ara olmak üzere 8 evresi vardır. İki ana evre arasında 1 hafta vardır.
Ay’ın 4 Ana Evresi;
- Yeni Ay
- İlk Dördün
- Dolunay
- Son Dördün
Ay’ın 4 Ara Evresi;
- Hilal (1)
- Şişkin Ay (1)
- Şişkin Ay (2)
- Hilal (2)
Bu 4 ana ve 4 ara evre sırasıyla şöyledir;
Yeni Ay: Ay, bu evrede Güneş ile Dünya arasında olduğu için, Ay’ın Dünya’ya bakan yüzü ışık almaz ve bu yüzden Ay’ı göremeyiz.
Hilal: Bu evrede Ay, Güneş’in doğu tarafındadır. Şekli ters bir C harfi gibi görünür.
İlk Dördün: Ay’ın tam ortasından itibaren sağ tarafı aydınlıktır ve yarım daire şekline görünür.
Şişkin Ay: Bu evre ilk dördün evresinden dolunay evresine geçiş aşamasıdır.
Dolunay: İlk dördün evresinden 1 hafta sonra gerçekleşen bu evrede Ay tamamen aydınlıktır ve tam bir daire şeklinde görürüz.
Şişkin Ay: Dolunay evresinden son dördün evresine geçiş aşaması olan bir ara evredir.
Son Dördün: Dolunay’dan bir hafta sonra son dördün evresi gerçekleşir. Ay’ın tam ortasından itibaren sol tarafı aydınlıktır.
Hilal: Bu evrede Ay, Güneş’in batı tarafındadır. İnce bir C harfi gibi görünür.
Ay’ın evreleri, dünyanın neresine giderseniz gidin Ay’ın aynı evresini görür. Ancak ekvatorun kuzeyinden ve güneyinden farklı açılardan görülür. Bunu bir örnekle açıklayalım;
Ay, hilal evresindeyken Kuzey Yarımküre’den baktığınızda sol tarafının aydınlık, Güney Yarımküre’den baktığınızda sağ tarafının aydınlık olduğunu görürsünüz.
Ay Tutulması Nedir?
Dünya’nın, dolunay evresinde Ay ile Güneş arasına girmesine Ay tutulması denir. Kısmi Ay tutulması ve tam Ay tutulması olmak üzere 2 tür Ay tutulması vardır. Kısmi Ay tutulmasında Dünya’nın gölgesi Ay üzerine tamamen düşmez.
Tam Ay tutulması en son 2008 yılında, kısmi ay tutulması ise en son 2020’de gerçekleşmiştir.
Bir Ay tutulması ortalama 1 saat sürer. Güneş tutulmalarının sadece birkaç dakika sürdüğünü göz önünde bulundurduğumuzda bu oldukça uzun bir süredir.
Kanlı Ay Nedir?
Dünya’nın atmosferi güneş ışınlarını kırdığı için mavi renk filtrelenir ve kırmızı renk yansır. Bu da, tam tutulmalarda Ay’ın kızıl renkte görünmesine neden olur ki bunun için Kanlı Ay tabiri kullanılır.
Süper Ay Nedir?
Ay’ın normalden daha büyük görülmesidir. Bunun sebebi Dünya’ya, normalde olduğundan daha yakın olmasıdır. Dolunay, Dünya etrafındaki yörüngesine en yakın konumdadır.
Mavi Ay Nedir?
Bir ay içindeki ikinci dolunay için kullanılır ve 2 buçuk ayda bir olur.