Cebelitarık Boğazı Hangi Kıtalar Arasında Yer Alır?

Bulunduğu konum ve önemi nedeniyle tarihte pek çok ülke ve medeniyetin elde etmek için birbiriyle mücadele ettiği Cebelitarık Boğazı hangi kıtalar arasında yer alır ve önemi nedir? Bu içeriğimizde Cebelitarık Boğazı’nın konumu ile birlikte tüm özelliklerini ele alıyoruz.

Cebelitarık Boğazı Hangi Kıtalar Arasında Yer Alır?

Cebelitarık, İber yarımadasının güney ucundadır ve Britanya’nın denizaşırı toprağıdır. Cebelitarık Boğazı’nın güneyinde Fas, kuzeyinde ise İspanya vardır. Daha net bir ifadeyle Cebelitarık Boğazı Avrupa ile Afrika kıtaları arasında yer alır. Tam olarak Avrupa kıtasının güney kısmı ile Afrika kıtasının kuzeybatı kısmı arasında son derece stratejik bir öneme sahiptir.

Avrupa kıyısında İspanya’ya bağlı Tarifa ve İngiltere’ye bağlı Cebelitarık limanları ile Afrika kıyılarındaki Tangiers (Fas) önemli limanlar arasındadır. En kısa rota ise Cebelitarık ile Tangiers limanları arasıdır ki bu mesafe 30 dakikadır.

Diğer yandan Akdeniz’i Atlas Okyanusu’na bağlaması açısından da önemlidir.

Cebelitarık Boğazı altına, Afrika ve Avrupa kıtalarını birbirine doğrudan bağlayacak bir tünel projesi İspanya ve Fas hükümetleri tarafından uzun yıllardır düşünülmektedir. Ancak böyle bir denizaltı tünel projesi son derece zor ve maliyetlidir. Tünelin sadece ilk aşamalarının bile 5 milyar Euro’dan fazla bir maliyete yol açacağı tahmin edilmiştir.

Diğer bir proje ise 23 kilometrelik bir köprü projesidir.

Cebelitarık Hangi Ülkeye Ait?

İngiliz ve Hollandalılar Cebelitarık’ı, 1704 yılında yapılan Veraset Savaşı sonucunda İspanya’dan aldı. 1713’teki Utrecht Antlaşması ile de doğrudan Büyük Britanya’ya devredilse de Cebelitarık üzerindeki egemenlik tartışması İngiltere ile İspanya arasında hala bir çekişme konusu olarak gündeme gelebilmektedir.

İspanya, Cebelitarık’ın 1713’te yapılan antlaşma ile bırakılmak zorunda kalındığını fakat antlaşmada boğazlarla ve karasularıyla ilgili herhangi bir hüküm bulunmadığını savunarak Cebelitarık üzerinde hak iddia etmektedir. Birleşik Krallık ise İspanya’nın Cebelitarık’ı şehri, limanı, kalesi ile birlikte bir bütün olarak İngiliz yönetimine bıraktığını belirtir.

1967 yılında yapılan referandum ile İspanya egemenliğini reddeden Cebelitarık halkı 2002 yılındaki referandumda da ortak egemenlik fikrini reddetmiştir.

Cebelitarık halkı kendi istekleriyle, %98’lik bir oy oranıyla, İngiliz egemenliği altında kalmak istemişlerdir. Günümüzde Birleşik Krallık’ın Avrupa kıtasındaki tek sömürgesidir. Cebelitarık bugün, 35 bin nüfuslu, kendi bayrağı, marşı ve para birimi olan bir yerdir. Ancak Birleşmiş Milletler Cebelitarık’ı özerk olmayan bölge olarak tanımlamaktadır.

Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku’na göre yabancı gemiler Cebelitarık Boğazı’nı transit geçişlerde serbesttir. Tabi yasadışı taşıma ve kaçakçılık olmadığı sürece… Yani hukuka uygun olarak kullanıldığı sürece boğazların diğer ülkelerin donanmaları ve ticari gemileri tarafından kullanılması konusunda herhangi bir kısıtlama bulunmuyor.

Cebelitarık Boğazı’nın Özellikleri Nelerdir?

Cebelitarık Boğazı’nın en derin yeri 900 metre, 58 km uzunluğundadır. En dar yeri ise 13 km.dir.

Atlantik Okyanusu’nun Akdeniz’e bağlantı noktasıdır. Farklı tuzluluk oranları, Akdeniz’in tuzluluk oranının yoğun olması nedeniyle Akdeniz’den gelen su Atlantik Okyanusu’nun altından akar. Atlantik Okyanusu’ndan gelen su ise yukarıdan içeriye doğru denize akar.

Afrika’dan Avrupa’ya yasadışı göç için yoğun olarak kullanılır.

Dünyanın en işlek su yollarının başında gelir. Her 5 dakikada bir geçen büyük gemilerin yanı sıra sayısız küçük tekne ve yatın geçişine ev sahipliği yapmaktadır. Cebelitarık Boğazı’ndan bir günde geçen gemi sayısı 300, bir yılda geçen gemi sayısı yaklaşık 100 bindir.

Cebelitarık Boğazı Neden Önemli?

Dünya deniz ticaretinin yarısının geçiş noktası olması nedeniyle son derece stratejik bir öneme sahiptir. İki kıta arasındaki mesafe ise feribotlar için sadece 35 dakikadır.

Atlas Okyanusu ile Akdeniz arasında bir geçit olması ve dünyanın en kalabalık nakliye yollarından biri olması açısından önemlidir. Cebelitarık Boğazı’nı kontrol altında tutan ülke, herhangi bir savaş durumunda gemileri ablukaya alma ve gemilerin denize açılmasını engelleme gibi olağanüstü bir avantaja sahip olur. Birleşik Krallık işte bu avantajı elinde bulundurmaktadır.

Cebelitarık Boğazı ticarette önemli bir yere sahip pek çok ülkeye doğrudan erişim sağlar. Akdeniz boyunca önemli ticaret bölgelerine, Avrupa ve Asya’ya erişimin yoludur. Cebelitarık Boğazı’ndan geçişlerin kapatılması düşünüldüğünde küresel deniz ticaretinin durma noktasına gelmesi işten bile değildir. Alternatif rotalar elbette vardır ancak bu büyük bir zaman kaybı olmakla birlikte pek güvenli olmayabilir. Dolayısıyla uygulanabilirliği pek yoktur.

Cebelitarık Adı Nereden Gelir?

Antik çağdaki adı Calpe olan Cebelitarık’ın adı Berberi asıllı Emevi komutan, Endülüs fatihi Tarık bin Ziyad’dan gelir. Tarık bin Ziyad 711 yılında ordusuyla birlikte bölgeye ayak basmış, burayı askeri karargah olarak kullanmıştır. Jabel ise Arapça’da “dağ” demektir. Yani Cebelitarık, Tarık Dağı anlamına gelmektedir. Cebelitarık adı Avrupa dillerine Gibraltar şeklinde geçmiştir.

Cebelitarık’ın batısında bulunan Tarifa limanının adı ise başka bir Müslüman komutan olan Tarif’ten gelir.

Arapça’da ayrıca Bab al-Magrip olarak da anılır. Batı Kapısı, Gün Batımının Kapısı, Mağrip Kapısı ve Fas Kapısı anlamlarına gelir.

Romalılar ise Cebelitarık Boğazı için Fretum Gaditanum tabirini kullanmıştır. Latince’de Cadiz Boğazı anlamına gelir.

Antik Yunanlılar ise Cebelitarık Boğazı için Fretum Herculeum yani Herkül Sütunları adını kullanmıştır.  Yunan mitolojisine göre Herkül, bir savaştan sonra zaferinin simgesi olarak boğazın girişinin yanına bu kayaları yani sütunları dikmiştir. Bunun üzerinde ise 460 metre yüksekliğine sahip Cebelitarık Kayası vardır.

Yine Yunan mitolojisine göre Herkül, boğazları oluşturmak için Atlas Dağı’nı parçalamıştır. Bölgenin Yunanlılar açısından diğer bir önemi ise mitolojide Titan Atlas’ın, gökyüzünün ağırlığını omuzlarında taşıdığı yer olmasıdır.

Cebelitarık Boğazı Nasıl Oluştu?

Yunan mitolojisine göre Herkül, Atlas Dağı’nı ikiye bölmüş ve böylece Cebelitarık Boğazı oluşmuştur. Gerçekte ise 2 meteorik çarpma sonucunda oluşmuştur.

Ayrıca bknz;

Manş Denizi