Hayvanlar Neden Kış Uykusuna Yatar? Hangi Hayvanlar Kış Uykusuna Yatar?

Hayvanlar neden kış uykusuna yatar? Kış uykusuna yatan hayvanlar hangileridir? Kış uykusu, omurgalı ya da omurgasız ayrımı olmadan birçok hayvanda görülen bir durumdur. Mevsimsel döngü içinde, sonbaharda ağaçlar yapraklarını döker ve bir tür dinlenme sürecine girerler. Özellikle ormanlarda yaşayan hayvanları düşündüğümüzde, ağaçların bu şekilde uykuya çekilmesi onların yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmek için gerek duydukları yiyecekleri bulamamalarına yol açar. Bu noktada devreye kış uykusu girer. Kış uykusu yiyecek aramak ya da daha sıcak bir yerlere göç etmek zorunda kalmadan soğuk kış mevsiminde hayatta kalmanın bir yoludur.

Hayvanlar Neden Kış Uykusuna Yatar?

Bazı hayvanlar, soğuk ve sert iklimlere karşı bir tür önlem amacıyla kış uykusuna yatarlar. Kış uykusuna yatmak, bu eylemi gerçekleştiren hayvanların hayatta kalabilmesi için gereklidir.Örneğin bazı kuş türleri, soğuk iklim koşullarına karşı sıcak bölgelere göç ederler. Bu imkana sahip olmayan ve kış koşullarında yiyecek bulma sıkıntısı yaşayabilecek durumdaki bazı hayvan türleri ise kış uykusuna yatarak mevsimi geçirirler. Böylece soğuk kış koşullarına adaptasyon sağlamış olurlar.

Kış uykusu sırasında hayvanların kalp atım sayısı oldukça azalır ve vücut sıcaklıkları normalin altına düşer. Gerçek anlamda kış uykusuna yatan bir hayvanın vücut ısısı sıfır dereceye kadar düşerken solunumu dakikada birkaç nefese kadar düşer. Kalp atımı da fark edilemeyecek kadar yavaştır.

Kış mevsiminin zorlu şartları; yiyeceklerin karların altında kalması, su kaynaklarının donması ve aşırı soğuklardır. Kış uykusu da hayvanlar için bu zorlu şartlarla başa çıkabilmenin bir yöntemidir. Kış uykusu sırasında kalp atım hızının yavaşlaması, vücut ısısının düşmesi, nefes almanın yavaşlaması ve diğer metabolik faaliyetlerin yavaşlaması, enerjiyi korumak içindir. Çünkü bu durumda kış uykusu esnasında hayvan, depolanan enerjilerini daha yavaş tüketmiş olacaktır.

Hibernasyon ise orta dereceli kış uykusuna yatma olayıdır. Bu durumda hayvan, birkaç hafta aralıklarla uyanıp hareket eder ve vücut ısısı yükselir. Bu arada biraz da beslenir. Daha sonra tekrar uyuşukluk durumuna geri döner.

İç güdüsel olarak kışın yaklaştığını hisseden hayvanlar sonbaharda normalden daha fazla yemek yeme eğilimindedirler. Böylece vücutları için gereken yağ ve enerjiyi depolamış olurlar. Tam anlamıyla kış uykusuna geçmeyen hayvanlar ise arada bir uyandıklarında yiyebilmek için yuvalarında yiyecek depolar.

Hangi Hayvanlar Kış Uykusuna Yatar?

Küçük memeli hayvanlar (sincap, fare, kirpi, yarasa) dışında bazı böcek, amfibi (örneğin kurbağalar) ve sürüngenler (örneğin kertenkele) de kış uykusuna yatar. Bazı balık ve kuş türlerinin de kış uykusuna yattığı biliniyor. Ancak yine de kış uykusuna yatmak daha çok memelilerle ilişkilendirilmektedir. Gerçek bir kış uykusuna yatan tek memeli canlı ise yarasalar, kirpiler ve dağ sıçanları gibi hayvanlardır.

Yarasalar, dağ sıçanları gibi hayvanlar gerçek kış uykusuna yatan hayvanlardandır ve kış boyunca hiç uyanmazlar. Ayılar ise arada bir uyanıp beslenir. Sincap gibi küçük memeliler de birkaç günde bir uyanırlar.

Kelebekler tam anlamıyla olmasa da kış uykusuna yatar. Hava biraz ısınma eğilimi gösterdiğinde uyanabilirler. Sıcaklıkta tekrar düşüş gerçekleştiğinde uykularına geri dönerler. Ancak bazen, kış uykusu için yeni bir yer aramak için harcadıkları enerji yağ rezervlerinin tükenmesine ve ne yazık ki ilkbahar gelmeden ölmelerine sebep olabilir.

Sürüngenler de kış uykusuna yatabilirler. Tam bir uyku hali olmaz, dışarıdan bir uyaran olduğunda uyanıp tepki verirler. Nitekim, sürüngenlerin metabolizma hızı, normalde de düşüktür.

Kurbağalar amfibi türündendir. Bazı kurbağa türleri de kış uykusuna yatar. Bunun için kütük ve taş yığınları gibi oldukça tenha alanlara, küçük oyuklara sığınarak kış uykusuna yatarlar. Bazı kurbağa türleri ise kuma gömülerek kış uykusuna yatar.

Tüm ayılar kış uykusuna yatabilir ancak bulundukları koşullara göre kış uykusuna yatmayı tercih etmeyebilirler. Bu, bulabilecekleri yiyecek kaynağına ve iklim koşullarına bağlıdır. Ayıların kış uykusu tam bir uyku halinden ziyade uyuşukluk ya da hazırda bekletme denilen olaydır. Yani uykusundan uyanıp yemek yiyip tekrar uyuşukluk haline geçebilir.

Yarasalar her ne kadar uçabilen canlılar olsa da sıcak iklimlere göç etmek yerine, en önemli yiyecek kaynakları olan böcekleri bulma şansları azaldığı için kışın uyku ya da uyuşukluk durumuna geçerler. Bazı yarasa türleri altı ay kış uykusunda kalabilir. Bazıları ise günler ya da haftalar boyunca uykuda kalır, arada bir uyanıp tekrar uyurlar.

Kış Uykusu Ne Kadar Sürer?

Yaygın inanışın aksine hayvanların büyük bölümü kışı deliksiz derin bir uyku halinde geçirmezler. Çünkü kış uykusuna yatan hayvanların bir çoğu “hazırda bekletme” denilen hibernasyon durumunu yaşar. Yani birkaç haftalık sürelerle uykularından uyanıp, genellikle daha önceden yuvalarında depolamış oldukları yiyeceklerden yiyip tekrar uyku ya da uyuşukluk haline geçebilirler. Gerçek anlamda kış uykusuna yatan yarasalarda bile türlere göre farklılıklar gözlenir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi bazıları altı ay uykuda kalırken bazıları arada bir uyanırlar. Bu nedenle kış uykusundaki hayvanlar için uykuda kalma süresi konusunda bir genelleme yapmak doğru olmaz. Kış uykusunda en uzun süre kalan hayvan ise yediuyur faresidir. Bir yediuyur faresinin kış uykusu süresi 11 ay sürebilir.