Moğol İmparatorluğu ve Özellikleri Hakkında Bilgi

Moğol İmparatorluğu ve özellikleri nelerdir? Dünya tarihinin en önemli imparatorlukları arasında yerini bulan Moğol İmparatorluğu, 13. Yüzyılda etkili olmuş ve tarihte derin izler bırakmıştır. Moğol İmparatorluğu hakkında detaylı bilgiye bu içeriğimizde ulaşabilirsiniz.

Moğol İmparatorluğu

1206-1294 yılları arasında Orta Asya’da hakim olmuş bir imparatorluktur. Cengiz Han’ın gücüne boyun eğmiş Moğol ve Türk boylarının birleşiminden oluşmuştur. Moğol İmparatorluğu’nun en önemli özelliği, dünyanın bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu olmasıdır.

Cengiz Han’ın büyük dedesi Kabul’un, Moğolların ilk lideri olduğu bilinmektedir.

Başlarda Moğolların en güçlü rakibi “Altın İmparatorluk” olarak anılan Çinli Jin Hanedanı’ydı. Kabul Han döneminde Moğollarla Jin Hanedanı mücadelesinde Tatarlar, Kabul Han’ın halefi Ambakay Han’ı Çin’e teslim ettiler ve bunun sonucunda Ambakay Han Jin Hanedanı tarafından çarmıha gerilerek infaz edildi.

Bu aşağılayıcı durum üzerine Cengiz Han’ın büyük amcası Kutua, Çin üzerine ve Tatarlara saldırılar düzenledi. Başarılı saldırılar sonucunda Kutua “Moğol Herkülü” unvanı aldı. Ancak ne var ki 1160 yılında Jin Hanedanı Moğolları büyük bir hezimete uğrattı ve Moğollar dağıldı. Dağılan Moğolları tekrar bir araya getirecek olan ise Cengiz Han’ın babası Yegüsey Bahadır’dı.

Cengiz Han Dönemi

Moğolların tarih sahnesine çıkışı ise Cengiz Han döneminde oldu. Timuçin, Merkitler, Naymanlar, Uygurlar ve Tatarlar gibi tüm kabileleri Moğol siyasi çatısı altında birleştirerek 1206 yılında Cengiz Han unvanını aldı.

1206-1227 yılları arasında ise Jin Hanedanı başta olmak üzere Orta Asya’daki Karahıtay, Türkistan; İran’daki Harezmşahlar; Kafkasya’daki Gürcüler üzerine gerçekleştirdiği seferler ile Pasifik’ten Hazar Denizi’ne kadar geniş bir alanı kapsayan Moğol İmparatorluğu’nu kurmuş oldu.

Cengiz Han ölmeden önce, kurduğu bu imparatorluğu 4 oğlu Ögeday, Çağatay, Tuluy ve Cuci arasında paylaştırmıştı. Ancak Cuci, babası Cengiz Han’dan önce ölünde Cuci’ye verilen topraklar oğlu Batu’ya bırakıldı.

Cengiz Han 1227 yılında çıktığı Çin Seferi’nde öldü. Ölüm sebebinin hıyarcıklı veba olduğu tahmin ediliyor.  Öldüğünde devletin sınırları doğuda Çin Denizi’nden batıda Orta Avrupa’nın içlerine kadar uzanıyordu. Kuzeyde ise Sibirya, güneyde Himalaya Dağlarına kadar uzanan büyük bir imparatorluk bıraktı.

Cengiz Han’dan Sonra Moğol İmparatorluğu

Cengiz Han’ın ölümünden sonra Moğol İmparatorluğu’nda önemli olaylar şöyledir;

• Cuci ‘nin oğlu Batu, Altın Orda Devleti’ni
• Çağatay, Çağatay Hanlığı’nı
• Hülagu, İlhanlı Devleti’ni
• Tuluy’un oğlu Kubilay, Kubilay Hanlığı’nı kurdu.
• Batu Han, Moskova ve Kiev’i fethetti. Rusya, Ukrayna, Polonya üzerinden Almanya’nın doğusuna, Hırvatistan’a kadar istila etti. Macaristan topraklarını ele geçirdi. Ancak bu sefer sırasında Ögeday ölünce Moğolistan’a geri dönmek zorunda kaldı ve böylece Avrupa, Moğol istilaasından kurtulmuş oldu.
• Baycu Noyan liderliğindeki Moğol ordusu 1243 Kösedağ Savaşı ile Anadolu Selçuklu Devleti’ni yenilgiye uğrattı. Bu savaştan sonra Anadolu Selçuklu Devleti yıkılış sürecine girdi.
• Hülagu Han; İran’daki Alamut Kalesi’ni yerlebir ederek Hasan Sabbah liderliğinde yıllardır dehşet saçmakta olan Haşhaşiler tarikatını ortadan  kaldırdı.
• Hülagu Han 1258 yılında Bağdat’ı fethederek Abbasi Devleti’ne son verdi.
• 1260 yılındaki Ayn Calut Savaşı’nda Moğollar, Memluk Devleti’ne yenildi.
• 1294 yılında Büyük Han Kubilay’ın ölümüyle Moğol İmparatorluğu yıkılış sürecine girdi ve 1368 yılında tamamen yıkıldı.

Sonuç olarak;

1206 yılında Cengiz Han’ın kurduğu Moğol İmparatorluğu kısa süre içinde dünyanın %22’sine yayılmayı başarmış ve tarihin en geniş bitişik sınırlarına sahip en büyük imparatorluğu haline gelmiştir. Nitekim bu topraklarda yaşayan insanların sayısı 100 milyondan fazlaydı.

Moğolların dünya kültürüne en büyük mirasları Doğu ile Batı arasında önemli bir etkileşim sağlamış olmalarıdır. Ancak diğer yandan Moğol istilaları büyük yıkımlara sebep olmuştur. Örneğin Moğolların batıya yönelik istila hareketleri Türk-İslam dünyasında büyük yıkımlara neden olmuştur.

Moğollar bir bölgeyi ele geçirdikten sonra bölge halkını infaz ederdi. Bir bölgenin Moğol İmparatorluğu tarafından işgal edilmesi sadece bölge nüfusuna zarar vermekle kalmazdı. O yörenin kültür, edebiyat, eğitim, mimari ve sanat değerleri de Moğollar tarafından tahrip edilirdi. Örneğin 1258 yılında Bağdat’ı işgal ettiklerinde kütüphaneleri ve hatta hastaneleri yağmaladılar. Bu nedenle Moğol istilaları, fethedilen topraklar üzerinde uzun süre olumsuz etkiler bıraktı. Bu yerlerin başında da Anadolu gelmektedir.