Cengiz Han kimdir? Tarihçiler tarafından dünya tarihinin en büyük hükümdarlarından ve komutanlarından biri olarak kabul edilen Cengiz Han hakkında detaylı bilgiye bu içeriğimizde ulaşabilirsiniz.
Cengiz Han Kimdir?
Asıl adı Timuçin olan Cengiz Han, 1162-1227 yılları arasında yaşamıştır. Moğol İmparatorluğu’nun kurucusudur. 13. yüzyıl başında Orta Asya’daki göçebe kavimlerin hepsini Moğol siyasi kimliği çatısı altında birleştirerek bir ulus haline getirmiş; 21 yıl süren hükümdarlığı boyunca girdiği hiçbir savaşı kaybetmemiştir.
1206 yılında hükümdar olan Cengiz Han, hükümdarlığı süresince Kuzey Çin’den itibaren Kara Hıtay, Harezmşahlar, Gürcüler, Rus Knezlikleri, Kıpçaklar, Bulgarlar üzerine seferler düzenleyerek Pasifik Okyanusu’ndan Karadeniz’e kadar uzanan çok büyük bir imparatorluk kurmayı başardı. Onun kurduğu bu imparatorluk, dünya tarihinin bitişik sınırlarına sahip en büyük imparatorluğu oldu. Nitekim Moğol İmparatorluğu toprakları, Büyük İskenderin topraklarından dört, Roma imparatorluğu topraklarından iki kat daha büyüktü.
Timuçin’in doğum tarihi ve doğum yeri hakkında kesin bilgiler yoktur. Ancak 1162 yılında Moğolistan’daki Onon Nehri yakınlarında doğduğu tahmin edilmektedir. Yesügey ile Höelin’in oğlu olarak dünyaya gelen Timuçin, efsaneye göre sağ avucunun içinde aşık kemiği biçiminde bir kan pıhtısı ile doğmuştu. Bu da, gücün ve çok kan dökeceğinin simgesi olarak nitelendirilmişti. Timuçin isminin anlamı ise sert, dayanıklıydı.
Timuçin’in Hasar, Haçi, Temüge adında üç erkek kardeşi ile Temulun adında bir kız kardeşi vardı. Ayrıca Bekter ve Belgütay adında iki üvey kardeşi daha vardı.
Timuçin 9 yaşında geldiğinde babası Yesügey Bahadır onu yanına alarak Timuçin’in annesi Höelin’in kabilesine gitti. Burada kayınbiraderinin kızı 10 yaşındaki Börte’yi Timuçin’e istedi ve böylece Timuçin ve Börte nişanlandılar. (16 yaşına geldiğinde ise Börte ile evlendiler. )Timuçin’in babası dönüşte Tatarlar tarafından zehirlenerek öldürüldü. Timuçin ise 13 yaşına geldiğinde Tayciutlar kabilesine esir düşse de bir süre sonra kaçarak kurtulmayı başardı. Ancak daha sonra yeni evlenmiş olduğu karısı Börte, Merkit kabilesi tarafından kaçırıldı. Timuçin, Keraitler’in lideri Tuğrul’un da yardımıyla Merkitler’e karşı saldırıya geçti ve karısını onların elinden kurtardı. Buradaki sürpriz durum ise Börte’nin tutsaklıktan kurtarılmasından tam 8 ay sonra bir oğlan çocuğu dünyaya getirmesidir. Cuci adı verilen bu bebeğin babasının Timuçin olmadığı iddia edilmektedir. Yine de Cuci, Timuçin’in ilk çocuğuydu. İlerleyen zamanlarda Timuçin’in başka kadınlardan da çocukları oldu. Ancak ilk karısı Börte’nin doğurduğu Cuci, Çağatay, Ögeday ve Tuluy, her zaman en sevdiği çocuklarıydı.
1189 yılından itibaren Timuçin, Merkitler, Tatarlar, Keraitler, Naymanlar ve diğer tüm küçük boyları hakimiyeti altına alarak Orta Asya bozkırlarındaki tek hakim güç konumuna geldi. 1206 yılında toplanan kurultay ile Timuçin’e Cengiz unvanı verildi. Bundan sonra Timuçin, Cengiz Han olarak anılacaktı. Cengiz Han o sırada 44 yaşındaydı.
Moğol Devleti, Uygurların katılımı ile gerçek anlamda bir imparatorluk olmuştur. Çünkü Uygurlar, Moğol İmparatorluğu’nun ilk öğretmenleri ve memurlarıydı. İlk kez yerleşik yaşama geçen topluluk olan Uygurlar, edebiyatta, ticarette, tarımda, mimaride ileri düzeydeydiler. Devlet yönetimi konusunda bilgiliydiler. Kendilerine ait alfabeleri vardı. Moğollar, Uygur yazı sistemini kullandı ve Uygur okulunun ilk mezunu Cengiz Han’ın evlatlık oğlu Şiki Noyan oldu. Dünyanın en ünlü yasalarından biri olan Cengiz (Yassa) Yasası, Şiki Noyan tarafından deftere kaydedildi.
Cengiz Han Hakkında Gerçekler
- Babası öldükten sonra annesi ve kardeşleriyle bir süre sefalet içinde yaşamak zorunda kaldı.
- Cengiz Han’ın kurduğu Moğol İmparatorluğu; Asya, Avrupa ve Orta Doğu’yu içine alan tarihin en büyük bitişik kara sınırlarına sahip imparatorluğudur
- Moğol İmparatorluğu günümüz Moğolistan’ın yanı sıra Çin, Kore, İran, Irak, Pakistan, Afganistan, Türkiye, Moldova, Kazakistan, Ermenistan, Türkmenistan, Gürcistan, Kuveyt, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Rusya’nın bazı bölgelerini kapsıyordu.
- Cengiz Han bir şamanistti. Ancak çeşitli dinlere karşı son derece hoşgörülüydü ve imparatorluğunda ibadet özgürlüğüne izin verdi.
- Ticareti kolaylaştırmak için Chao adında kağıt parayı bastırdı
- Geniş imparatorluk topraklarında iletişimi kolaylaştırmak için Yam adında bir posta teşkilatı kurdu
- Yaşadığı döneme ait hiçbir sanat eseri bulunmamaktadır
- Cengiz Han’ın fetihleri sırasında toplamda yaklaşık 40 milyon insanın öldüğü tahmin ediliyor.
- Ölüm sebebi kesin olarak bilinmiyor. Attan düşme sonucu öldüğü ya da sıtmadan öldüğü tahmin ediliyor.
- Mezarının yeri bilinmiyor. Efsaneye göre Cengiz Han, ölmeden önce mezarının yerinin gizli tutulmasını vasiyet etmişti. O ölünce de yakınları onu bilinmeyen bir yere gömmüş ve cenazeye katılan herkes öldürülmüştür. Tahminlere göre Cengiz Han’ın mezarı Burhan Haldun adındaki Moğol dağının civarındadır.
- 2003 yılındaki araştırma sonuçlarına göre Cengiz Han’ın genetik mirası günümüzde her 200 erkekten birinde bulunmaktadır. Başka bir deyişle Avrasya’da 16 milyon erkek, Cengiz Han’ın soyundan gelmektedir.
- Cengiz Han Moğol İmparatorluğu’nu oğulları arasında paylaştırdı ve oğulları Moğol İmparatorluğu sınırlarını daha da genişletti.
- Günümüzde Moğolistan’ın başkenti Ulan Batur’da bulunan Cengiz Han’ın atlı heykeli, dünyanın en büyük atlı heykelidir ve insan eliyle yapılmış harikalardan biri olarak kabul edilmektedir. Bu heykel 250 ton paslanmaz çelikten yapılmıştır ve 40 metredir.