Osmanlı Tarihinde İlkler Nelerdir?
Bu içeriğimizde gerek tarih sınavları için, gerek üniversiteye giriş sınavları, KPSS gerekse de genel kültür açısından önemli olan Osmanlı Tarihinde ilkler konusunu ele alıyoruz.
Bu Yazının İçindeki Başlıklar
Osmanlı Tarihinde İlkler
Osmanlı Devleti 623 yıllık bir tarihe sahiptir. Bu altı yüzyıllık dönemde sayısız ilk gerçekleşmiştir. Uzun bir zaman dilimi olduğu için Osmanlı tarihinde ilkler konusunu dönemlere göre vermekte fayda görüyoruz.
Tarihte, hangi konuda olursa olsun ilkler her zaman önemlidir. Öğrencilere ve merak edenlere faydalı olacağını düşündüğümüz içeriğimizi sizlerle paylaşıyoruz.
Osmanlı Kuruluş Döneminde İlkler (1302-1453)
Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemi; kuruluştan 1453’te II. Mehmet’in İstanbul’u fethetmesine kadar geçen dönemi kapsamaktadır. Bu dönemde ön plana çıkan ilkler şöyledir;
- Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti Bursa
- İlk Osmanlı sarayı Bursa Sarayı
- İlk Osmanlı-Bizans savaşı Koyunhisar savaşı
- İlk Osmanlı parası (mangır) Osman Bey döneminde basıldı
- Osmanlı Devleti’nde ilk kadı Dursun Fakih
- Osmanlı Devleti’nin Rumeli’deki ilk toprağı Çimpe Kalesi
- Osmanlı topraklarına katılan ilk beylik Karesioğulları
- Osmanlı topraklarına katılan son beylik Dulkadiroğulları
- İlk düzenli Osmanlı ordusu (yaya ve müsellem) Orhan Bey döneminde kuruldu.
- İlk divan örgütü Orhan Bey döneminde kuruldu
- İlk darphane Orhan Bey döneminde kuruldu
- İlk vakıf örgütü Orhan Bey döneminde kuruldu
- İlk medrese Orhan Bey döneminde kuruldu.
- İlk Osmanlı camii Hacı Özbek Camii (İznik)
- İstanbul’u ilk kuşatan Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid
- İlk deniz savaşı Çelebi Mehmet döneminde Venedik ile yapıldı (Çalıbey Deniz Savaşı)
- İlk Osmanlı-Haçlı savaşı Sırpsındığı
- Osmanlı Devleti topu ilk kez I. Kosova savaşında kullandı.
- Tımar sistemini ilk uygulayan padişah I. Murat
- Sultan unvanını kullanan ilk Osmanlı padişahı I. Murat
- Osmanlı Devleti’nde ilk tersane Yıldırım Bayezid döneminde Gelibolu’da açıldı.
- İlk mali teşkilat I. Murat döneminde kuruldu.
- İlk Kaptan-ı Derya Baltacıoğlu Süleyman Bey
- İlk Şeyhülislam Molla Fenari
- Savaş alanında şehit olan ilk padişah I. Murat
Osmanlı Yükselme Döneminde İlkler (1453-1579)
Yükselme dönemi 1453 İstanbul’un Fethinden 1579’da Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüne kadar geçen süreyi kapsar.
- Osmanlı Devleti’nde ilk imtiyaz Fatih Sultan Mehmet döneminde Venedik’e verildi
- İlk altın para Fatih Sultan Mehmet döneminde bastırıldı.
- Tahttan kendi arzusuyla inen ilk padişah II. Murat
- Anadolu Türk siyasi birliğini kesin olarak sağlayan ilk padişah Yavuz Sultan Selim (Turnadağ Savaşı ile)
- İlk Osmanlı-Avusturya antlaşması 1533 İstanbul Antlaşması
- İlk kapitülasyonlar Kanuni Sultan Süleyman döneminde Fransa’ya verildi
- İlk Osmanlı-İran Antlaşması Amasya Antlaşması (1555)
Osmanlı Duraklama Döneminde İlkler (1579-1699)
Duraklama dönemi 1579 Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümünden 1699 Karlofça Antlaşması’na kadar geçen dönemi kapsamaktadır.
- Doğuda en geniş sınırlarına Ferhat Paşa Antlaşması (1590) ile ulaştı.
- Batıda en geniş sınırlarına Bucaş Antlaşması (1676) ile ulaştı.
- Osmanlı topraklarını paylaşmayı amaçlayan ilk uluslar arası antlaşma Karlofça Antlaşmasıdır
- Osmanlı Devleti’nde ilk denk bütçe çalışmasını yapan Tarhuncu Ahmet Paşa’dır.
- Sadrazam olmak için şartlar ileri süren ilk devlet adamı Köprülü Mehmet Paşa’dır.
Osmanlı Gerileme Döneminde İlkler (1699-1792)
1699 Karlofça Antlaşması’ndan 1792 Yaş Antlaşması’nın imzalanmasına kadar geçen dönemi kapsar.
- İlk Osmanlı-Rusya dostluk antlaşması 1724 İstanbul Antlaşması’dır.
- 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması Osmanlı Devleti’nin o güne kadar imzaladığı en ağır koşullu antlaşmadır.
- 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Rusya ilk kez Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışma fırsatı buldu.
- Batı tarzı ilk mimari eser Lale Devri’nde yapılan III. Ahmet Çeşmesi’dir.
- Avrupa’ya ilk geçici elçiler Lale Devri’nde gönderildi.
- İlk özel matbaaSait Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından kuruldu. (Lale Devri)
- Avrupa’dan alınan ilk teknik araç matbaadır.
- Matbaada basılan ilk eser Vankulu Lugatı’dır.
- İlk çiçek aşısı Lale Devri’nde uygulandı.
- İlk itfaiye örgütü (Tulumbacılar Teşkşlatı) Lale Devri’nde kuruldu.
- İlk kağıt fabrikası Lale Devri’nde Yalova’da kuruldu.
- İlk devlet matbaası Matbaa-i Amire adıyla III. Selim döneminde kuruldu.
- Avrupa’da ilk daimi elçilikler III. Selim döneminde açıldı.
Osmanlı Dağılma Döneminde İlkler (1792-1922)
1792 Yaş Antlaşmasından 1922’de Saltanatın kaldırılmasına kadar geçen dönem dağılma dönemi olarak adlandırılmaktadır.
- İlk resmi gazete (Takvim-i Vakayi) II. Mahmut döneminde basıldı.
- Avrupa’ya ilk kez II. Mahmut döneminde öğrenci gönderildi.
- Osmanlı Devleti’ne karşı ilk milliyetçi isyan Sırplar tarafından çıkarıldı.
- Osmanlı’ya karşı ilk bağımsız olan azınlık Rumlar (1829)
- Ermeni Meselesi ilk kez 1878 Berlin antlaşması ile ortaya çıktı.
- Boğazlardaki egemenlik hakkı ilk kez Londra Boğazlar Sözleşmesi ile kısıtlandı.
- Sened-i İttifak ile padişah ilk kez kendi otoritesi yanında bir güç kabul etti.
- İlk nüfus sayımı (askeri amaçlı) II. Mahmut döneminde yapıldı.
- İlk posta teşkilatı II. Mahmut döneminde yapıldı.
- İlk Osmanlı polis örgütü II. Mahmut döneminde kuruldu.
- Hukuk Devleti olma yolunda atılan ilk adım Tanzimat Fermanı
- İlk kağıt para (kaime) Abdülmecid döneminde basıldı.
- İlk dış borç 1854’te Kırım Savaşı için İngiltere’den alındı
- İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval
- Osmanlı topraklarında açılan ilk yabancı okul Robert Koleji
- Kuzey Afrika’da kaybedilen ilk toprak Cezayir
- İlk siyasi partiler II. Meşrutiyet döneminde kuruldu.
- Halk ilk kez I. Meşrutiyet döneminde yönetime katıldı
- Parlamenter sisteme ilk kez I. Meşrutiyet ile geçildi
- Anayasal düzene ilk kez I. Meşrutiyet ile geçildi
- İlk ve tek Osmanlı anayasası Kanun-i Esasi
- Türk siyasi tarihinin ilk siyasi partisi İttihat ve Terakki Fırkası
- Türk siyasi tarihinin ilk muhalefet partisi Ahrar Fırkası
Osmanlı tarihinde başlıca ilkler konusunu ele aldık. “Tarihte İlkler” konusuyla ilgili ayrıca;
İslamiyet Öncesi Türklerde İlkler
İslam Tarihi ve Türk-İslam Tarihinde İlkler
başlıklı içeriklerimizi inceleyebilirsiniz.