Türkiye’deki İklim Elemanları Nelerdir?

Türkiye’deki iklim elemanları nelerdir? Türkiye’de iklim elemanları sıcaklık, basınç ve rüzgarlar,  nem ve yağış olmak üzere üç başlık altında toplanmaktadır.

Türkiye’deki İklim Elemanları

Sıcaklık, basınç, rüzgarlar, nem ve yağış faktörleri iklimin yapısı ve özellikleri üzerinde etkili olan unsurlardır.

Türkiye’de Sıcaklık

Enlem, kara ve denizlerin dağılışı, yükselti ve rüzgarlar; sıcaklığı etkileyen etmenlerin başında gelir.

Enlemin etkisi; Sıcaklıklar kuzeye gidildikçe azalır. Karalar çabuk ısınıp çabuk soğur. Bu nedenle en yüksek ve en düşük sıcaklıklar karada görülür ve sıcaklık farkları karada daha fazladır.

Yükseltinin artmasıyla sıcaklık düşer. En düşük sıcaklıklar yükseltinin fazla olduğu Doğu Anadolu’dadır.

Rüzgarların etkisi; ülkemizde kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürür. Güneyden esen rüzgarlar da sıcaklığı arttırır.

Türkiye’de Yıllık Sıcaklık Dağılışı

Sıcaklık dağılışında enlem ve yükselti etkilidir. Buna göre yıllık sıcaklık dağılışında kıyılarda enlem, iç kesimlerde yükselti etkilidir.

Yıllık sıcaklık ortalamaları 3,9 °C (Ardahan) ile 19,2 °C (Mersin) arasındadır

Yıllık sıcaklık ortalamalarının en yüksek olduğu bölgeler Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’dur.

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar

Türkiye’de sıcaklığın sürekli değişimine bağlı olarak basınç da sürekli değişim gösterir. Gece ve gündüz ile yaz ve kış arasında basınç farklılıkları vardır. Aynı şekilde kara ve denizler arasında sıcaklık farklılıkları olduğu için ve karalar daha fazla ısınıp soğuduğu için karada daha fazla basınç değişimi görülür.

Basınç ayrıca yükseltiye bağlı olarak da değişir. İç kesimlere göre kıyı kesimlerdeki basınç ortalaması daha fazladır. Diğer yandan ülkemizde doğuya doğru yükselti artar ve dolayısıyla doğuya doğru gidildikçe basınç azalır.

Türkiye dış basınç merkezlerinin de etkisi altındadır. Sibirya ve Azor yüksek basınç merkezleri ile İzlanda ve Basra alçak basınç merkezleri, Türkiye’yi etkileyen basınç merkezlerinin başlıcalarıdır.

Sibirya yüksek basınç merkezi; Türkiye’yi kış aylarında etkiler ve kışların daha soğuk ve kurak geçmesine neden olur.

Azor yüksek basınç merkezi; Türkiye’yi hem yaz hem kış aylarında etkiler ve yazların daha sıcak ve kurak geçmesine, kışların da ılık geçmesine neden olur.

İzlanda alçak basınç merkezi; Türkiye’yi ilkbahar ve kış aylarında etkiler ve yağış getirir.

Basra alçak basınç merkezi; Türkiye’yi yaz aylarında daha çok etkiler ve çöl sıcakları getirir.

Türkiye’de rüzgarlar başlıca günlük ve yerel rüzgarlar olmak üzere iki gruba ayrılır.

Günlük rüzgarlar

Dağ meltemi, vadi meltemi, kara meltemi ve deniz meltemidir.

Dağ ve vadi meltemi; Batı Anadolu, Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu dağlarında etkilidir.

Kara ve deniz meltemi; Akdeniz, Ege, Karadeniz ve Marmara Denizi’nde etkilidir.

Sıcak Yerel Rüzgarlar

Fön rüzgarları: Karadeniz ve Akdeniz kıyılarının dağ sıralarında etkili olan fön rüzgarları hem iç hem kıyı kesimleri etkiler.

Keşişleme: Sıcak ve kuru bir rüzgar olan keşişleme güneydoğu yönünden esen bir rüzgardır.

Lodos: Sıcak ve nemli bir rüzgar olan lodos, güneybatı yönünden esen bir rüzgardır. Havadaki nem miktarını arttırdığı için genellikle yağış getirir.

Kıble: Sıcak bir rüzgardır ve güney yönünden eser. Bu nedenle Akdeniz’de daha fazla etkilidir.

Soğuk Yerel Rüzgarlar

Karayel: Genellikle fırtına şeklinde gerçekleşen karayel, kuzeybatı yönünden eser ve kış aylarında kar yağışı, yaz aylarında sağanak yağış getirir.

Yıldız: Kuzey yönünden esen yıldız, yaz aylarında serinlik, kış aylarında soğuk hava getirir.

Poyraz: Kuzeydoğu yönünden esen poyraz, yaz aylarında serinlik, kış aylarında kuru soğuk getirir.

Etezyen: Balkan yarımadasından Kuzey Ege kıyılarına esen bir soğuk rüzgardır.

Türkiye’de Nem ve Yağış

Bağıl nem oranı, sıcaklığın etkisiyle yıl boyu değişkenlik gösterir. Yaz aylarında sıcaklıklar artınca bağıl nem azalır; kış aylarında sıcaklıklar düşünce bağıl nem artar.

Yıllık bağıl nem ortalaması;

• En düşük Güneydoğu Anadolu’da (%50)
• En yüksek Kuzey Marmara ile Karadeniz kıyılarında (%75) görülür.

Türkiye’de yağışı etkileyen faktörler kara ve denizlerin dağılışı, dağların uzanış yönü, yükselti ve hava hareketleridir.

Orografik yağışlar (Yamaç yağışları): Dağların kıyıya paralele uzandığı Karadeniz ve Akdeniz’de etkilidir.

Konveksiyonel (yükselim) yağışlar: İlkbahar ve yaz aylarında etkili olan konveksiyonel yağışlar, İç Anadolu’da kırkikindi yağışları adıyla bilinir.

Cephe yağışları: Türkiye orta kuşakta olduğu için cephe yağışları yaygın olarak görülür.

Türkiye’de;

• En az yağış alan yerler; Iğdır Ovası, Tuz Gölü çevresi, Konya, Güneydoğu Anadolu’nun güneyi
• Orta derecede yağış alan yerler; Ege, Orta Karadeniz, Ege ve Doğu Anadolu’nun bir bölümü
• En çok yağış alan yerler; Doğu ve Batı Karadeniz, Toroslar