Yazının İcadı ve Önemi, ,Yazıyı Kim Buldu?

Yazının icadı ve önemi nedir? Tarihte yazıyı kullanan ilk uygarlıklar hangileridir? Yazı, insanoğlunun yaşamını nasıl etkilemiştir? Bu yazımızda yazının ortaya çıkış serüvenini ele alıyoruz.

Yazının İcadı ve Önemi

MÖ 3000’lerden itibaren büyük kültürlerin ya yazıyı icat ettiği ya da başka bir kültürden etkilenip kullandıkları görülmektedir. Bu yazılar arasında bizim en çok bildiğimiz, en yaygın olanlar Mezopotamya’da icat edilen çivi yazısı ile Eski Mısır’daki bir resim yazısı olan hiyerogliftir.

Hiyeroglif yazısının kullanımı her ne kadar belli bir alan ile sınırlı kalsa da çivi yazısı çok daha geniş bir alanda kullanılmış ve böylece tarihin ilk uluslararası iletişim aracı haline gelmiştir.

Bu iki yazının icadı dışında elbette başka yazılar da çıktı ancak hiçbiri hiyeroglif ve çivi yazısı kadar kabul görmedi.

Yazının icadı ve gelişimi nasıl olmuştur sorusunun cevabını bu saydığımız yazı türlerine göre başlıklar halinde inceleyelim.

Yazının Nasıl İcat Edildi?

1. Çivi Yazısı Nasıl İcat Edildi?

İlk olarak Sümerler tarafından çivi yazısı şeklinde ortaya konulan yazının icat edilmesi tarihi çağların başlangıcı, başka bir deyişle ilk çağ tarihinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Yazıdan önceki dönemler ise “karanlık çağlar” olarak tanımlanır. Bunun nedeni yazıdan önceki dönemlerle ilgili bilgilerin sınırlı olmasıdır.

Yazıyı Hangi İhtiyaçları İçin Kullanmışlardır?

Bilindiği gibi icatlar insanoğlunun ihtiyaçlarından doğar. Yazı da buna en güzel örnektir. Bir Mezopotamya uygarlığı olan Sümerler’de üretilen malların sayımının yapılması ya da halka erzak dağıtımı gibi faaliyetlerin düzenli yapılabilmesi gereğinden hareketle, bunların kaydı tutulmaya başlandı ve böylece çivi yazısının temelleri atılmış oldu.

Önce bir çentikle ve çizimlerle başladı. İlk olarak bir nesneyi ya da eylemi temsil eden kalıplaşmış şekiller oluştu. Her bir çizim, bir nesne ya da eylemi temsil etmekteydi. Çivi yazısı gelişmiş döneminde 500’den fazla işareti bünyesinde barındırmaktaydı. Yazıyı, ıslak killeri güneşte kurutarak yaptıkları tabletler üzerine yazarlardı.

Bir kaç yüzyıl içinde bir sesin anlatımına geçtiler. Bu anlamda çivi yazısında artık 600 işaret karşımıza çıkmaktaydı.

Çivi Yazısı Kimler Tarafından Kullanıldı?

Mezopotamya coğrafyasında Sümerler dışında Akad, Elam, Babil gibi uygarlıklar da çivi yazısını kullandı. Mezopotamya ile Anadolu arasındaki ticaret sayesinde Anadolu uygarlıkları tarafından da öğrenilen çivi yazısı böylece Mezopotamya dışındaki coğrafyalara da yayıldı.

2.Hiyeroglif Nedir?

MÖ 3000 yılında Eski Mısır’da temelleri atılan ve yine 3 bin yıl boyunca kullanılan hiyeroglif işaretlerine dayanan bir yazı türüdür. Hiyeroglif yazısı yedi yüz kadar işaret barındırır. Bazı hayvanlar, göz, güneş ve çeşitli aletler bunlardan bir kaçıdır. Şekiller bir nesne ya da bir eylemi temsil ederdi. Şekillerin çok fazla olması nedeniyle bu yazıyı öğrenmek zordu. O yüzden daha sonra bu yazı türü basit hale geldi. Mısırlılar yazılarını bitki liflerinden yaptıkları papirüsler üzerine yazıyordu. MÖ 700’lerde ise artık başka bir yazı türü hiyeroglif yazısının yerini almaya başlıyordu. Bu yazıya ise “demotike” denir. Anlamı “halk yazısı”dır. Kısa sürede yaygın olarak kullanılmaya başlayan demotike bin yıldan uzun bir süre etkili oldu.

3. İlk Alfabeyi (Harf Yazısı) Kimler İcat Etti?

Alfabeye dayalı/harf yazısını ise ilk kez Fenikeliler icat etti.

Uygarlıkların gelişimi anlamında büyük bir devrim olan çivi yazısının icadının ardından yazıyı yazmak ve okunmasını çok daha kolaylaştıracak gelişmeyi Fenikeliler ortaya koydu; Alfabe. Alfabeye dayalı yazının icadı insanoğlunun hayatını daha da kolaylaştıracaktı.

Harf yazısı bir Doğu Akdeniz uygarlığı olan Fenike’de (günümüz Filistin toprakları) ortaya çıktı.  İlk olarak 30 harflik bir alfabe oluşturulmuştur. Dini edebiyat metinlerinden öğrendiğimiz bu alfabenin ardından 22 harflik bir alfabe karşımıza çıkar. Ancak bu alfabe sadece sessiz harflerden meydana gelir. Fenikeliler bu alfabeyi, yaptıkları deniz ticareti dışında Batı’ya, Kıbrıs’a ve Ege’ye taşıdı.

4. Günümüz Latin Alfabesi Nasıl Ortaya Çıktı?

Bir Ege Uygarlığı olan Yunanlılar da bu sistemi öğrenmekle kalmadı. MÖ XI. yy.da geliştirerek dünya tarihinin ilk gerçek alfabesini ortaya koydular. Fenike alfabesini geliştirerek hem sesli hem sessiz harflerden meydana gelen bu alfabe, günümüz Latin alfabesinin temelidir. Yunan alfabesi dışında Arami, Süryani alfabesi de Fenike alfabesinden esinlenmiştir.

Sonuç olarak;

Yazının icadı insanoğlunun tarihinde en büyük icatların başında gelir ki etkilerinin evrenselliği nedeniyle yazının icadı ilk çağ tarihinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.