Vaşaklar Nerede Yaşar? Türkiye’de Vaşak Var mı?

Vaşaklar nerede yaşar? Kısa kuyrukları, büyük pençeleri, yüzlerinde bıyıkları ile büyük kedilerden olan bu yırtıcı hayvanların en karakteristik özelliklerinden biri kuyruklarının ucundaki siyah tutamlardır. Kızıl vaşak, Kanada vaşağı, İber Vaşağı ve Avrasya Vaşağı gibi türleri vardır. Her ne kadar bazı açılardan türlerine göre farklı özellikler gösterseler de türler arasında çok büyük farklılıklar olduğu söylenemez. En büyük vaşak türü ise Avrasya vaşağıdır.

Vaşaklar Nerede Yaşar?

Genel olarak söylemek gerekirse Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika kıtaları vaşakların yaşadıkları yerlerdir. Oldukça geniş bir coğrafyada yayılım göstermişlerdir. Çünkü vaşaklar belli bir iklimin türü değildir. Yani çok soğuk iklimde de ılıman iklimde de yaşayabilirler.

Örneğin en büyük vaşak türü olan Avrasya vaşağı Asya kıtasından Avrupa’nın kuzeyine, Hindistan’a kadar geniş bir yaşam alanına sahiptir.

En yaygın oldukları ülkelerden biri Romanya’dır. Romanya dışında İskandinav ülkeleri  İsveç, Norveç, Finlandiya; ayrıca Estonya ve Rusya’nın kuzeyi vaşak potansiyelinin en yoğun olduğu yerlerdir. Bu ülkelerde vaşakların sayısı 2 bin civarındadır.

Diğer bir tür İber vaşağı ise İspanya’nın güneyinde yaşar.

Kızıl vaşak Kanada ve kuzey Meksika’da yaşarken, Kanada vaşağı ise adından da anlaşılacağı üzere Kanada’da ve ayrıca Alaska ormanlarında yaşar.

Peki Türkiye’de vaşak var mı? Evet. Vaşakların yaşadığı ülkelerden biri de Türkiye’dir ve bayağı vaşak olarak bilinir. Türkiye’de yaşadıkları şehirler Antalya, Çanakkale, Siirt, Hakkari, İzmir, Muğla, Erzurum, Kars, Sivas, Tunceli, Ardahan, Bolu, Çankırı, Rize, Artvin ve Kastamonu’dur. Görüldüğü gibi Türkiye’nin en doğusundan en batısı vaşakların yaşam alanıdır. Ancak ne yazık ki Türkiye’de yasadışı vaşak avı yaygın bir durumdur.

Türkiye’de yaşayan vaşak türü bayağı vaşaktır ve ortalama ağırlıkları 30-40 kg. arasındadır. Vücutlarının uzunluğu ise kuyrukları dahil 170 cm.e kadar çıkar.

Vaşakların Özellikleri Nelerdir?

Kedigiller familyasından vaşak yabani, etçil bir hayvandır. Büyükçe bir kedi görünümündeki vaşakların ağırlığı normal bir kedinin ağırlığından yaklaşık 5 kat daha fazladır. Başka bir deyişle bir vaşak ortalama 20-25 kg. ağırlığındadır. Uzunca kulakları vardır. Kış mevsiminde vücutları kalın bir tüy tabakası ile kaplanır ve böylece soğuktan korunmuş olurlar. Patileri de genişçedir. Başları ise vücutlarına oranla küçük, kuyrukları kısadır.

Vaşakların renkleri kahverengi tonlarından beyaza kadar değişebilir. Renkleri, kürklerinin uzunluğu ve pençelerinin büyüklüğü yaşadıkları bölgeye ve oranın iklimine göre farklılık gösterebilir. Soğuk iklimin hakim olduğu bölgelerde yaşayan vaşaklar daha açık renkli, daha büyük pençeli ve daha uzun kürklüdür.

Bir aslan kadar ürkütücü gözükmeseler de özellikle Afrikalı vaşaklar, vücutlarına oranla Afrika’daki en hızlı ve aynı zamanda en tehlikeli hayvan olma özelliğine sahiptir. Bir aslanı evcilleştiremezsiniz ancak vaşakları evcilleştirmek mümkündür.

Çiftleşme dönemi Ocak-Mart ayları arasıdır. Dişi vaşak yılda bir kez 1-4 yavru dünyaya getirir. Gebelik süresi ise 70 gündür. Vaşak yavruları 7-8 aylık olduktan sonra annelerinden ayrılırlar. Ancak yavru vaşakların pek çoğu henüz 1 yaşını göremeden ölürler.

Vahşi doğada vaşakların ortalama ömrü 10-12 yıl kadardır.

Daha çok geceleri ortaya çıkan vaşaklar yalnız yaşamayı tercih eden hayvanlardır. Pusu kurarak avlanırlar ve hızlı koşamazlar. Bir hayvanı avlayıp öldürdükten sonra bu avların leşlerini uygun bir yere saklayıp birkaç gün boyunca buradan beslenirler. Geyik, tavşan, balık, tilki, koyun, sincap, fare, hindi, kuş, keçi gibi hayvanlar vaşakların besin kaynakları arasındadır. Vaşaklar insanlara saldırmazlar.

Çalılık ve sazlık alanlar, ormanlar vaşakların yaşam alanlarıdır. Ağaçlara tırmanabilirler ve iyi yüzücüdürler. Bu sayede balık yakalayabilirler. Engebeli arazilerde, yüksek dağlık bölgelerde de yaşayabilirler. Bir orman hayvanı olduğu için yerleşim yerlerinden mümkün olduğunca uzak durur.

Vaşak, mitolojik bir figür olarak da bir çok kültürde kendine yer bulmuştur. Özellikle Yunan, İskandinav ve Kuzey Amerika mitolojisinde vaşakların önemli bir yeri vardır. Kızılderili geleneğinde vaşaklar “sırların bekçisi” olarak nitelendirilmiştir.

Vaşakların Nesli Tükeniyor mu?

Vaşaklar nesli tehlike altında olan hayvanlardır. Ancak bu tehlikenin büyüklüğü türlere göre farklılık gösterir. İber vaşağının nesli kritik derece tehlike altında iken diğer vaşak türlerinin nesli düşük risk grubunda yer almaktadır. Vaşakların neslinin tehlike altında olmasının en büyük nedeni insanlar tarafından avlanmalarıdır. Balkanlar’da ve Türkiye’de sayıları ciddi oranda azalmıştır. Türkiye’de vaşak avı yasaktır. Avrupa’da da vaşak avı yasaklanmıştır.

 Slovenya ve Hırvatistan’da da vaşaklar nesli tükenmekte olan bir tür olarak kabul edilmiş ve yasalar tarafından koruma altına alınmıştır.

Vaşakların Dünya’da yaşam alanları 200 yıl öncesine kadar çok genişti. Ancak 19. Yüzyılda Avrupa’daki vaşakların nesli tükenmeye başladı. Batı Avrupa’daki vaşaklar 1960 yılında tamamen yok oldu.