Hiyeroglif Nedir? Hiyeroglif Yazısı Hakkında Bilgi
Hiyeroglif nedir ve hiyeroglifin özellikleri nelerdir? MÖ 3000’lerde icat edilen bir resim yazısıdır. Antik Mısır’da din alanında ve önemli olaylar konusunda kayıt tutmak önemliydi. Kayıt tutma ihtiyacı Mısırlıların yazıyı geliştirmelerini sağladı.
Hiyeroglif Nedir?
Antik Mısır’da üç yazı tipi vardı.
Hiyeroglif (Kutsal Yazı): Mısırlılara özgü bir yazı türü olan hiyeroglif, resimlerin sembol olarak kullanıldığı bir yazı türüdür.
Hiyeratik (Rahiplerin Yazısı): Hiyeroglif oldukça zor bir yazı türü olduğu için rahiplerin kayıt tutma konusunda işini kolaylaştıracak hiyeratik yazısı icat edildi.
Demotik (Halk Yazısı): Hiyeratik yazıdan geliştirilen bu yazı türü resim içermeyen daha basit bir yazı türüydü. Bu nedenle Antik Mısır’da daha yaygın olarak kullanılmaktaydı.
Hiyeroglifte bitkiler, güneş, hayvanlar gibi birçok sembol kullanılırdı. Örneğin bir bacak resmi yürümek anlamına gelirken bir kol resmi gücü sembolize ederdi. Bunun gibi yaklaşık 2 bin hiyeroglif vardı. Bu nedenle hiyeroglifleri öğrenmek çok zordu ve öğrenmek için ciddi bir zaman, emek ve eğitim gerekiyordu. Sesleri, bu seslerin karşılığı olan şekilleri ve tüm bunları nasıl yazacaklarını öğrenmeleri gerekiyordu. En başta öğrenmesi gerekenler ise katipler ve rahiplerdi. Katipler, Antik Mısır’da çok saygın bir kesimdi ve onların çok akıllı oldukları düşünülürdü. Ayrıca vergiden ve askerlikten muaf tutulmuşlardı. Ancak sadece zenginlerin çocukları katip olabilirdi.
Hiyeroflig Yazısı Nasıl Çözüldü? Rosetta Taşı Nedir?
Mısırlılar yazılarını papirüs bitkisinden yaptıkları kağıtlara yazarlardı. Papirüs dışında taşlara da yazmışlardı. Hiyeroglif yazısının çözülmesini sağlayan da bu olmuştu. 1799 yılında Fransız bilim insanı Champollion Mısır’da elde edilen yazılı bir taş parçasını inceledi. Bu taş parçasının üst kısmı hiyeroglif alt kısmı ise Yunancaydı. (Yunanlılar, Mısır’ı fethettiklerinde hiyeroglif öğrenmişlerdi) Yunanca metinden hareketle hiyeroglifi çözmeyi başardı. Böylece hiyeroglif yazsının gizemi de tüm yönleriyle açığa çıkmaya başladı. Champollion’un hiyeroglif yazısını çözdüğü bu taş ünlü bir taştır ve Rosetta Taşı olarak bilinir. Hiyeroglif yazısının anahtarı niteliğinde olan Rosetta taşı günümüzde Londra British Museum’un en önemli eserlerinden biridir.
Hiyeroglif Nasıl Yazılırdı?
Normal bir yazı gibi belli bir taraftan diğer tarafa doğru değil farklı yönlere doğru yazılan bir yazıydı. Başka bir deyişle hem sağdan sola hem de soldan sağa yazılabilirdi. Ayrıca yukarıdan aşağı, aşağıdan yukarıya doğru da yazılabilirdi. Okuyan kişi sembollerin yönüne bakarak hangi yöne doğru okuyacağını anlamalıydı.
Hiyeroglif yazısında noktalama işaretleri yoktu.
Bazı resimler ses (harf) ifade ederken bazıları da bir kelimeyi ifade ederdi. Hiyeroglifte kelime ifade eden resimlere ideogram; ses ifade eden sembollere ise fonogram denirdi.
Bazı semboller metindeki diğer sembollere bağlı olarak birden fazla kelimeyi temsil edebilirdi. Örneğin “güneş” kelimesini ifade eden bir sembol aynı zamanda “ışık” kelimesini ifade edebilir; iki farklı sembol aynı sesi de temsil edebilirdi.
Sadece harfler ve kelimeler değil, sayılar da hiyeroglifler ile ifade edilirdi. 1 sayısı için bir satır, 10 sayısı için topuk, 1000 sayısı için nilüfer, 10 bin sayısı için bükülmüş bir parmak, 100 bin sayısı için kurbağa sembolleri kullanırlardı. Kelimeler ve harfler gibi sayılarda her yönden yazılabilirdi. Toplama işlemi için yürüme sembolü, çıkarma işlemi için de geri sembolü kullanırlardı.
Antik Mısır Uygarlığı hakkında daha fazla bilgi için bknz;
Antik Mısırlıların Uygarlığa Katkıları
Antik Mısır Tanrı ve Tanrıçaları